İşte AKP'nin yargı paketi

MHP’nin görüşüne sunulan, daha sonra diğer partilerin görüşüne de sunulacağı söylenen pakette, AB’nin uzun süredir değiştirilmesini istediği Terörle Mücadele Kanunu’nun “propaganda” başlıklı 7. maddesine, “Haber ve eleştirinin suç oluşturmadığı” düzenlemesi ekleniyor. Ancak buna göre neyin haber, neyin eleştiri olduğuna mahkemeler karar verecek.

Paketle, soruşturma aşamasındaki tutukluluk sürelerine sınırlama getiriliyor. Yargıda iki yeni usul de hayata geçiriliyor. Seri Muhakeme Usulü’ne göre, savcı, belli suçlarda sanığa indirim teklif edebilecek. Sanık kabul ederse, dosya savcının belirlediği cezaya göre hemen karara bağlanacak.

Basit Yargılama Usulü’yle de asliye ceza mahkemelerine benzer bir yetki tanınacak. Paketle, İstinaf mahkemelerinde kesinleşen bazı suçlar yönünden temyiz hakkı da getiriliyor. TMK’daki suçlar da bu kapsamda olduğundan, HDP Eski Eş başkanı Selahattin Demirtaş başta olmak üzere bu suçlardan ceza alanlar, Yargıtay’a başvurabilecek. İtirazları kabul edilirse, Yargıtay dosyaya bakacak. Bu aşamada cezalarının infazı da durdurulabilecek. Paketle, KHK ile ihraç edilen ya da idari yaptırımla pasaportları engellenenlerden, hakkındaki ceza infaz edilenler, beraat edenler, takipsizlik alanlar, haklarında soruşturma-dava bulunmayanlar için pasaport alma yolu açılıyor.

15 YIL KIDEMLİ AVUKATA HUSUSİ PASAPORT: Baro levhasına kayıtlı olan ve en az on beş yıl kıdemi bulunan avukatlara hususi damgalı pasaport verilecek. Bu konudaki esas ve usulleri Dışişleri ve Adalet bakanlıklarının olumlu görüşünü alarak, İçişleri Bakanlığı yönetmelikle belirleyecek.

PASAPORT YASAĞI KALKIYOR: KHK ile kamu görevinden çıkartılan veya rütbelerinin alınması nedeniyle pasaportları iptal edilenler, haklarında pasaport verilmemesine yönelik idari işlem tesis edilenler ile yine KHK ile pasaportları iptal edilen ya da idari işlem tesis edilenlere, haklarında mahkemelerce yurtdışına çıkış yasağı konulmamışsa, devam eden idari veya adli soruşturmaları ya da davaları yoksa pasaport verilebilecek. Haklarında takipsizlik ve beraat kararı verilenler ile cezası infaz edilenler ya da ertelenenler de pasaport alabilecek. Pasaportlar, İçişler Bakanlığı’nın yapacağı araştırma sonunda verilecek.

HUKUK MESLEĞİ İÇİN GİRİŞ SINAVI: Hukuk fakülteleri mezunları, hukuk mesleklerine giriş sınavına girmek zorunda kalacak. İdari yargı için de ön sınav yapılacak. Sınavı geçemeyenler avukatlık veya noterlik stajına başlayamayacak. Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı yılda en az bir defa, İdari Yargı Ön Sınavı ise iki yılda en az bir defa olacak şekilde Adalet Bakanlığı ile imzalanacak protokole göre ÖSYM tarafından yapılacak. Sınavlar test şeklinde olacak. Sınavlarda beş şıklı, çoktan seçmeli en az yüz elli soru sorulacak. Yüz puan üzerinden en az yetmiş puan alanlar başarılı sayılacak. Hâkimlik, savcılık, avukatlık ve noterlik meslekleri hukuk mesleği olarak kabul edilecek. 1 Ağustos 2019’dan önce hukuk fakültesine ve ilgili fakültelere kayıt yaptırmış olanlar sınavdan muaf olacak.

DANIŞTAY’DAN GÖRÜŞ ALINACAK: Benzer olaylarda istinaf mahkemelerinin verdiği kesin nitelikli kararlar arasında uyuşmazlık varsa, tarafların başvurusu üzerine Danıştay’dan görüş alınabilecek.

MÜLAKATLARI AKADEMİ YAPACAK: Hakimlik ve savcılık mülakatlarını Adalet Akademisi yapacak. Akademideki derslere girenlere ücret ödenecek.

PROPAGANDA SUÇUNA “HABER” VE “ELEŞTİRİ” KRİTERİ: Terörle Mücadele Kanunu’nun çok eleştirilen “propaganda” başlıklı 7. Maddesine, “Haber verme sınırlarını aşmayan veya eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz” ifadesi ekleniyor. Böylece haber ve eleştirilerin suç olmaktan çıkartılması amaçlanıyor. Cumhuriyet davası, Barış İçin Akademisyenler ile ilgili açılan davalar bu kapsama girebilecek. Ancak bunun için de mahkemelerin “haber” ve “eleştiri” konusunda kararlar vermesi gerekiyor. Neyin haber, neyin eleştiri olduğu konusu yine uygulamaya bırakılıyor. Ancak mahkemeler, bu düzenlemeyi gerekçe göstererek, “haber” ve “eleştiri” yorumuyla, mevcut davaları beraatle sonuçlandırabilecek.

ÖN ÖDEMEYE TAKSİT: Ön ödemeli suçlarda, cezanın üç taksitte ödenmesi imkanı getirilecek.

TUTUKLULUK SÜRESİNE SINIR: Soruşturma aşamasında, ağır ceza mahkemesi alanına girmeyen suçlarda tutukluluk süresi 6 ayı geçemeyecek. Ağır ceza mahkemesi alanına giren suçlarda ise bu süre en fazla 1 yıl olacak. Devlete karşı işlenen suçlarla, TMK kapsamındaki suçlarda ise tutukluluk süresi en fazla 1,5 yıl olacak ve 6 aylığına bir kez uzatılabilecek. 15 yaşından küçüklerin işlediği suçlarda bu süreler yarı oranında, 18 yaşından küçüklerin işlediği suçlarda ise dörtte üç oranında uygulanacak. Daha önce bu süre asliye cezalarda 1 yıl, ağır cezalarda 2 yıldı. Devlete karşı işlenen ve TMK kapsamındaki suçlarda ise süre 5 yıl olarak belirlenmişti.

İKİ YILA KADAR OLAN SUÇLARDA SAVCILARA DAVA AÇMA TAKDİR YETKİSİ: Savcı, üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilecek. Suçtan zarar görenler bu karara itiraz edebilecek. Bu düzenleme örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar, kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar için uygulanmayacak.

İDDİANAMENİN İADESİ ŞARTLARI: Madde daha açık hale getirildi. Suçun sübutuna doğrudan etki edecek kanıt yoksa, suçlar ön ödeme uzlaştırma kapsamına giriyorsa, soruşturma ve kovuşturma yapılması izne tabi suçtan dava açılmışsa, iddianame iade edilebilecek.

NAKLEDİLEN DAVA İÇİN ÖDEME: Soruşturma veya kovuşturma evresinde, dava nakli veya adlî tıp işlemleri nedeniyle yerleşim yeri dışında bir yere gitme zorunluluğu doğması halinde mağdurun yapmış olduğu konaklama, iaşe ve ulaşım giderleri, Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanacak.

ÇOCUKLARIN VE BAZI MAĞDURLARIN İFADESİ İÇİN ÖZEL ORTAM: Cumhuriyet savcısı veya hâkim tarafından ifade ve beyanının özel ortamda alınması gerektiği ya da şüpheli veya sanık ile yüz yüze gelmesinde sakınca bulunduğu değerlendirilen çocuk veya mağdurların ifade ve beyanları özel ortamda, uzmanlar aracılığıyla alınacak.

DAVA AŞAMASINDA ZORUNLUYSA ÇOCUĞUN İFADE ALINACAK: Cinsel suçlarda çocuğun ifadesi, hizmet veren merkezlerde Cumhuriyet savcısının nezaretinde uzmanlar aracılığıyla alınabilecek. Mağdur çocuğun beyan ve görüntüleri kayda alınacak. Kovuşturma evresinde ise ancak, maddi gerçeğin ortaya çıkarılması açısından mağdur çocuğun beyanının alınması veya başkaca bir işlem yapılmasında zorunluluk bulunması halinde bu işlem, mahkeme veya görevlendireceği naip hâkim tarafından bu merkezlerde uzmanlar aracılığıyla yerine getirilecek. Bu suçların mağduru yetişkinler de soruşturma aşamasında bu merkezlerde ifade verecek. İfadelerinin kayda alınması rızaya bağlı olacak. Kayda alınan ifadelerin gizliliği için mahkemeler tedbir almak zorunda olacak.

SERİ MUHAKEME USULÜ: Yargıya yeni bir sistem getirilecek. Hakkı olmayan yere tecavüz, genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması, trafik güvenliğini tehlikeye sokma, gürültüye neden olma, parada sahtecilik, mühür bozma, resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan, kumar oynanması için yer ve imkan sağlama, başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması, Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunu’ndaki bazı suçlar, Orman Kanunu’ndaki bazı suçlar, Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunu’ndaki bazı suçlar, Kooperatifler Kanunu’ndaki bazı suçlar yönünden bu düzenleme uygulanacak. Savcı ya da kolluk, şüpheliyi bu konuda bilgilendirecek.

Savcı, şüpheliye seri muhakeme usulü uygulanmasını teklif edecek. Şüpheli avukat huzurunda bunu kabul ederse, suçun alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği bir cezanın yarısını yaptırım olarak belirleyecek. Savcı, koşullar uygunsa bu cezayı erteleme kapsamına da alabilecek. Savcı, ilgili mahkemeden, seri muhakeme usulü uygulanmasını talep edecek.

Mahkeme, şüpheliyi dinledikten sonra şartların gerçekleştiği ve eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu kanaatine varırsa, talepte belirlenen yaptırım doğrultusunda hüküm kuracak. Aksi takdirde talebi reddedecek ve genel hükümlere göre soruşturma açılması için dosyayı savcıya gönderecek. Talep reddedilirse, şüphelinin verdiği ifadeler delil sayılmayacak ve ileride kullanılamayacak. İştirak halindeki suçlarda şüphelilerin tümü kabul etmezse, bu usul uygulanamayacak. Şüpheli mahkemeye gelmezse, adresinde bulunamazsa, bu usul yine uygulanmayacak. Bu düzenleme konusunda ayrıca yönetmelik çıkartılacak.

BASİT YARGILAMA USULÜ: Yargıya basit yargılama usulü sistemi de getirilecek. Asliye ceza mahkemesince, iddianamenin kabulünden sonra adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilebilecek. Mahkemece bu durum iddianame, sanık, mağdur ve şikâyetçiye tebliğ edilerek, beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenecek.

Tebligatta duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği de belirtilecek. Beyan ve savunma için verilen süre dolduktan sonra mahkemece duruşma yapılmaksızın ve Cumhuriyet savcısının görüşü alınmaksızın, karar verilebilecek. Mahkûmiyet kararı verildiği takdirde ceza dörtte bir oranında indirilecek. Mahkemece, koşulları bulunması halinde; kısa süreli hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilebilecek veya hapis cezası ertelenebilecek. Verilen kararlara itiraz edilebilecek. İtiraz üzerine duruşma yapılacak ancak taraflar gelmese de karar verilebilecek. Bu kararlara da itiraz mümkün olacak.

UZLAŞMANIN KAPSAMI GENİŞLEDİ: Uzlaşma suçları kapsamına, iş ve çalışma hürriyetinin ihlali, güveni kötüye kullanma, suç eşyasının satın alınması suçları eklendi. Aynı mağdura karşı işlenen suçlar uzlaşma kapsamında olmayacak.

İSTİNAFA DOĞRUDAN RET YETKİSİ: İstinaf mahkemesi, başka bir araştırmaya ihtiyaç duyulmadan cezayı kaldıran veya cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsî sebeplere ya da şahsî cezasızlık sebeplerine bağlı olarak daha az ceza verilmesini veya ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesini gerektiren hallerde, hukuka aykırılığın düzeltilerek istinaf başvurusunun esastan reddine karar verebilecek. Davanın ilk derece mahkemesinde görülmekte olan bir dava ile birlikte yürütülmesinin zorunlu olması halinde hükmün bozulmasına ve dosyanın yeniden incelenmesine de karar verme yetkisi olacak.

DURUŞMAYA GELMEZSE, KARAR ÇIKACAK: Sanık, müdafii, katılan ve vekilinin davetiye tebliğ olmasına rağmen duruşmaya gelmemesi halinde duruşmaya devam edilerek sanığın sorgu tutanakları anlatılmak suretiyle dava yokluklarında bitirilebilecek. Ancak ceza artacaksa her koşulda sanığın ifadesi alınacak.

İSTİNAF KARARLARINA TEMYİZ HAKKI: Cumhuriyet davasında aynı suçu işleyip 5 yılın altında ceza alanların dosyası istinaf mahkemesinde kesinleşmiş, 5 yılın üstünde ceza alanların dosyası Yargıtay’a gitmişti. Bu nedenle cezası kesinleşenler cezaevine konulmuştu.

Yüksek ceza alanlar cezaevine girmemiş, Yargıtay kararı bozunca düşük ceza alanların neden yattığı eleştiri konusu olmuştu. Getirilecek düzenlemeye göre, halk arasında korku ve panik yaratmak amacıyla tehdit, suç işlemeye tahrik, suçu ve suçluyu övme, halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama, kanunlara uymamaya tahrik, Cumhurbaşkanına hakaret, devletin egemenlik alametlerini aşağılama, Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin kurum ve organlarını aşağılama, silahlı örgüt, halkı askerlikten soğutma, Terörle Mücadele Kanunu’nun 6'ncı maddesinin ikinci ve dördüncü fıkrası ile 7'nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan suçlar, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nun 28 inci maddesinin birinci fıkrası, 31'inci maddesi ve 32'nci maddesinde yer alan suçlar yönünden istinaf mahkemesinde kesin karar verilse de Yargıtay’da temyiz mümkün olacak.

İtirazı Ceza Daireleri Başkanlar Kurulu karara bağlayacak. İtiraz hakkında, kararına itiraz edilen dairenin başkanı veya görevlendireceği üye tarafından kurula sunulmak üzere bir rapor hazırlanacak. Kurulun itirazın kabulüne ilişkin kararları, gereği için dairesine gönderilecek.

DEMİRTAŞ VE ÖNDER İÇİN BAŞVURU İMKANI: Bu düzenleme uyarınca bu suçlardan hüküm giyen ve cezası kesinleşenler de başvuru yapabilecek. HDP eski Eş Başkanı Selahattin Demirtaş ile Sırrı Süreyya Önder gibi propaganda suçundan ceza alıp, cezası kesinleşenler de başvuruda bulunabilecek. İtirazları kabul edilirse dosyaları Yargıtay’da ele alınacak. Bu süreçte cezalarının infazının durdurulup durdurulmayacağı da ilk derece mahkemesi tarafından karara bağlanacak. Ancak Demirtaş için farklı dosyadan yeniden tutuklama kararı verildiğinden, bu karar kalkmadıkça tahliye mümkün olmayacak.

SİTEYE DEĞİL SAYFA ERİŞİM ENGELİ: İnternet sitelerine yönelik verilen erişime engelleme kararlarında, içeriğe erişimi engelleme yöntemi uygulanacak. Site değil, ilgili içerik engellenecek. Bu mümkün değilse internet sitesinin tümüne yönelik erişim engellenecek.

T24