Liranın değer kaybı: Kur kaç kez ve ne zaman rekor kırdı?

Cuma günü, dolar 6,87 TL, euro 7,85 TL, sterlin de 8,49 TL ile rekor kırdı.

Gün boyunca sert iniş çıkışların yaşandığı liranın günlük değer kaybı dolar karşısında yüzde 15,88; euro karşısında yüzde 14,33 ve sterlin karşısında da yüzde 14,94 oldu.

Cuma günkü satışları tetikleyen etkenler Financial Times'ın liradaki değer kaybının Avrupa bankaları için kaygı yarattığı yönündeki haberi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın açıklamalarının piyasanın beklentilerini karşılamaması ve ABD Başkanı Donald Trump'ın Türkiye'den çelik ile alüminyum ithalatı üzerindeki gümrük vergilerini artırma kararı olarak sıralanıyor.

Lira böylece, dolar karşısında dalgalı kur rejimine geçildiği 2001 yılından yıllık bazda en kötü performansına ulaştı.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) gün sonu döviz satış kurları baz alındığında, Cuma günkü satışların ardından liranın yıl başından bu yana dolar karşısındaki toplam değer kaybı yüzde 57'i aştı. Liranın bundan önce yıllık bazda en fazla değer kaybına uğradığı yıl yüzde 45,57 ile 2016 olmuştu.

Lira, euro karşısında 2002'den bu yana en kötü yılını yaşarken, sterline göre ise toplamda yüzde 49'luk değer kaybıyla dalgalı kur rejimine geçilmesinden bu yana en kötü performansını gösteriyor.

2018 yılına dolar 3,7, euro 4.5, sterlin de 5 TL seviyelerinde başlamıştı. Yıla bu düzeylerden başlayan kur, ne zaman ve neden rekor kırdı?

Mart: Dolar ilk kez 4 TL'yi aştı

Doların aştığı ilk eşik 4 TL oldu. Aynı dönemde euro da 5 TL düzeyine yaklaştı.

Dolar/TL kuru, yılın ilk rekorunu da bu dönemde kırdı. Ancak 4'ün üzerinde bu dönemde kalıcı olamadı.

Kur, yeniden 4'ün altına indi ve bir süre bu düzeylerde seyretti. Mart sonunda kur sepeti de 4,77'yi aşarak rekor kırdı.

Liranın değer kaybında dış etkenlerin yanı sıra Türkiye'ye özgü nedenler de etkili oldu.

ABD Merkez Bankası'nın faiz artırımı ve Başkan Donald Trump'ın Çin'e ek gümrük vergisi getirme planlarının yarattığı "ticaret savaşı" kaygıları özellikle gelişmekte olan piyasaları olumsuz etkiledi.

Türkiye özelinde ise 7 Mart'ta kredi derecelendirme kuruluşu Moody's'in beklenmedik bir kararla ülkenin kredi notunu Ba1'den Ba2'ye düşürmesi ekonomiyle ilgili kaygıları artırırken, cari açık ve yüksek enflasyon da liranın zayıflamasına yol açtı.

Nisan: Dolar/TL kuru 4 TL'nin üzerinde kaldı

Nisan ayının ilk günlerde liradaki değer kaybı devam etmeye ve gelişmiş ülke para birimleri karşısında tarihin en düşük düzeylerini görmeyi sürdürdü.

Nisan ayıyla birlikte dolar 4 TL, euro da 5 TL'nin üzerine yerleşti. Sterlin/TL paritesi de İngiltere'de Haziran 2016'da düzenlenen ve Avrupa Birliği'nden çıkma yönünde oy kullanılan Brexit referandumundan bu yana en yüksek düzeyini gördü.

Bu ay içerisinde Türkiye de kendine özgü kaygılarla diğer gelişmekte olan ülkelerden ayrışmaya başladı.

Bu dönemde eski ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek'in istifa edeceği söylentileri piyasaları olumsuz etkiledi ve ayın ilk haftalarında liranın üst üste yeni rekor düşük düzeylere inmesine neden oldu.

Ayrıca Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da TCMB'nin faiz politikalarını daha yüksek sesle eleştirmeye başladı.

Erdoğan, TCMB'nin kendisi yurt dışındayken faiz artırdığına dikkat çekerek, "Arkamdan iş çevirdiler" diye konuştu.

Bu dönemde hükümete yakın gazetelerde faizi düşürecek yeni bir ekonomi paketinin hazırlandığı yönünde haberler çıktı.

TCMB'nin bağımsızlığına dair kaygılar ve üzerinde hükümet baskısı olduğuna yönelik iddialar, liranın sonraki dönemlerde üst üste değer kaybetmesinin en önemli nedenine dönüştü.

Ayrıca, bu ay içerisinde erken seçimin ilan edilmesi de piyasa tarafından siyasi kaygıların ve belirsizliğin artmasının bir işareti olarak görüldü.

Mayıs: Erdoğan Londra'da, parite yeni zirvede

TCMB'nin Nisan ayı sonundaki toplantısında faiz artırması liranın kısa bir süreliğine de olsa toparlanmasına neden oldu.

Ancak Mayıs'ın ilk haftasında açıklanan enflasyon verisinin ardından dolar da yeniden yükselişe geçti. Dolar/TL kuru ayın ilk haftasında 4,20; euro da 5 TL'nin üzerinden işlem görmeye başladı.

Lira, gelişmiş ülke para birimleri karşısında ay boyunca üst üste tarihin en düşük düzeylerine indi.

Bunda Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Mayıs ayında Londra'ya yaptığı ziyaretteki açıklamaları önemli rol oynadı.

Erdoğan, Bloomberg kanalında katıldığı programda ve yatırımcılarla yaptığı görüşmelerde enflasyonun nedeninin faiz olduğunu ve faiz ne kadar düşükse, enflasyonun da o kadar düşük olacağını söyledi.

Erdoğan ayrıca, seçimlerin ardından para politikası konusunda daha etkin rol oynayacağını söyledi.

Bu açıklamaların ardından dolar/TL kuru önce 4,50, daha sonra 4,75 ve sonrasında da 4,90'ı aşarak üst üste rekorlarını yeniledi. Liranın en çok değer kaybettiği dönemde euro 5,70; sterlin de 6,50 TL'yi gördü.

Ay sonuna doğru lira hafif de olsa toparlandı.

Temmuz: Yeni kabineyle birlikte dolar 4,97'yi aştı

24 Haziran'daki genel ve milletvekili seçimlerinin ana gündem maddelerinden birini döviz kurları oluştursa da piyasada bu dönemde sakin bir seyir oldu.

Bir sonraki rekor düzey ise Temmuz ayı başında yeni kabinenin açıklanmasının ardından geldi. Piyasaların hükümette görmek istediği eski Başbakan Yardımcısı Şimşek ve Maliye Bakanı Naci Ağbal'ın kabine dışında kalması tedirginlik yarattı.

Hazine ve Maliye Bakanlığı görevine Erdoğan'ın damadı Berat Albayrak'ın getirilmesi kaygıları daha da artırınca, dolar/TL kuru gün içi işlemlerde 4,97 ile rekor kırdı. Euro 5ö50'nin; sterlin de 6,30'un üzerine çıktı.

Bu dönemde liranın yılbaşından bu yana değer kaybı yüzde 30'a yaklaştı.

Temmuz ayının son günlerinde dolar/TL kuru 4,90'ın üzerinde işlem gördü.

Temmuz ayı boyunca sterlin 6; euro da 5,30 TL'nin altına inmedi.

Ağustos: Kritik eşikler 6, 7 ve 8 de aşıldı

Ağustos ayıyla birlikte liradaki değer kaybı da devam etti. Ayın ilk haftasında dolar 5, euro 6, sterlin de 7 TL'yi aştı.

Liradaki değer kaybı Cuma günü ise serbest düşüşe döndü. Dolar/TL paritesi 6; euro/TL de 7 düzeylerini aşarak rekor tazeledi. Sterlin de 8 TL'ye yaklaştı.

10 Ağustos Cuma günü kırılan yeni rekorlar Dolar/TL için 6,87; euro/TL için 7,85 ve sterlin/TL için de 8,49 oldu.

ABD'nin yaptırım kararının ardından Türkiye'den Washington'a giden heyetin temaslarından sonuç çıkmamasına ek olarak, ABD Başkanı Donald Trump'ın alüminyum ve çelik ithalatındaki gümrük vergilerini ikiye katlama kararı liradaki düşüşün hızlanmasına yol açtı.

Ayrıca Financial Times gazetesinde yer alan ve liradaki düşüşün euro bölgesine olası etkilerinin Avrupa Merkez Bankası'nı (ECB) kaygılandırdığı yönündeki haber de lira üzerindeki aşağı yönlü baskının daha da artmasına yol açtı.

(BBC Türkçe)