Türk basınında geçen hafta yer alan bir haberde, Almanya’da yaşayan 1 milyon Türk'ün Alman vatandaşlığının iptal edildiği ileri sürüldü. Haberde, Türkiye kökenlilerin yoğun yaşadığı Kuzey Ren Vestfalya eyaletindeki vatandaşlık dairelerinin "gizli çifte vatandaş" olduğu iddia edilen Türklere vatandaşlığının iptal edildiğini bir mektupla ilettiği de yer aldı. Mektupta, "Türk hükümetinden alınan bilgilere göre Almanya’dan izin almadan Türk vatandaşlığını aldığınız anlaşılmıştır" yazdığı, ayrıca vatandaşlıktan çıkarılanların isimlerinin de Türkiye Yüksek Seçim Kurulu’ndan (YSK) alındığı da iddia edildi. Peki bu iddilar doğru mu?
1 milyon Türk'ün Alman vatandaşlığı iptal edildi mi?
Almanya Federal İstatistik Dairesi’nin verilerine göre, 2018 yılı itibarı ile ülkede yaşayan Türkiye kökenlilerin sayısı 2 milyon 769 bin. Bu rakam, hem Alman hem Türk hem de çifte vatandaş olan Türkiye kökenlileri kapsıyor. Diğer yandan Almanya Yabancılar Kayıt Merkezi'nin (AZR) verilerine göre de 31 Aralık 2018 tarihi itibarı ile Almanya'da 1 milyon 476 bin 410 Türk vatandaşı bulunuyor. Yani toplam 2 milyon 769 bin Türkiye kökenli göçmenden 1 milyon 476 bin 410'u Türk vatandaşı.
Alman hükümetinin güncel bir soru önergesine verdiği cevapta ise Nisan 2018‘de Berlin’deki Türk Büyükelçiliği’nin kendilerine Almanya’da toplam 1 milyon 432 bin 12 Türk seçmeni bulunduğunu ilettiği bilgisi yer alıyor. Bu rakam içinde hem Türk vatandaşları hem de çifte vatandaş olan seçmenler bulunuyor.
Hem Türk hem de Alman vatandaşı, yani çifte vatandaş olan Türklerin sayısı ise belli aralıklarla yapılan Mikrozensus nüfus sayımına göre de 2018 yılı itibarı ile 240 bin.
Federal istatistiklere bakıldığında da vatandaşlık yasasının değiştiği ve çifte vatandaşlığın sadece özel izinle mümkün hale geldiği 1 Ocak 2000 tarihinden sonra Alman vatandaşı olanların rakamı yaklaşık 690 bin 657. Bu rakamın içinde vefat eden veya Almanya'dan ayrılanların sayıları yok.
Dolayısıyla söz konusu zaman diliminde 690 bin 657 kişi Alman vatandaşlığına geçmişken, bu zaman diliminde gizlice tekrar Türk vatandaşı olduğu için Alman vatandaşlığından çıkarıldığı söylenen kişi sayısının 1 milyon olduğu iddiası gerçeği yansıtmıyor.
Türklerin yoğun yaşadığı KRV eyaletinde neler oldu?
DW Türkçe’nin araştırmasına göre, irili ufaklı 396 kenti bulunan Kuzey Ren Vestfalya'da Gelsenkirchen ve Bünde kentleri Türkiye kökenlilere mektup yazdı ve onlara vatandaşlık statülerini sordu.
Gelsenkirchen Belediyesi basın sözcülüğünden DW Türkçe'ye yapılan açıklamada, eyalet içişleri bakanlığından gelen bir talimatta 1996-1999 yılları arasında Alman vatandaşlığına geçenlerin güncel vatandaşlık statüsünün sorgulanmasının istendiği bildirildi. Konudan sorumlu resmi dairelerin işinin kolaylaştırılması adına da bunun toplu bir mektupla yapılması yoluna başvurulduğu ve 3 bin 800 vatandaşa mektup gönderildiği belirtildi. Sözcülük ayrıca hiç kimsenin vatandaşlıktan çıkarılmadığını, zaten mektubun amacının da bu olmadığını, kimlik veya pasaport çıkartırken gerekli bir prosedür olduğunu belirtti.
Mektupta ne yazıyor?
Gelsenkirchen'in Temmuz ayı başında yolladığı mektupta, "İlişikte Türk vatandaşlığına ilişkin bir form var" deniyor ve Temmuz sonuna kadar doldurulup, imzalanıp, çifte vatandaşlar ise nüfus kayıt örneğiyle birlikte iletilmesi" isteniyor.
Kentteki Türkiye kökenli göçmenlerin vatandaşlık statülerine dair formda ise 1 Ocak 2000 tarihinden itibaren, Alman vatandaşlarının, sorumlu resmi makamlardan müsaade almadan başka bir ülkeninin vatandaşlığına geçmiş olmaları halinde Alman vatandaşlıklarının geçerliğini yitirdiğine dikkat çekiliyor. Bu durumda Alman vatandaşlığını kaybetmiş kişilerin nüfus dairelerinde hâlâ yanlışlıkla Alman vatandaşı olarak kayıtlı göründüğü belirtiliyor.
Formda, "Türk hükümetinin bildirdiğine göre, pek çok Türk vatandaşı, Alman vatandaşı olduktan sonra yeniden Türk vatandaşlığına geçmiştir" deniyor. Ve hem Türkçe hem de Almanca "1 Ocak 2000 tarihinden itibaren Alman vatandaşı olmanıza rağmen, bunun yanı sıra müsaade almayarak Türk vatandaşlığına geçtiniz mi?" diye soruluyor. Vatandaşlara ayrıca, emin olamadıkları durumda yabancılar veya vatandaşlığa geçiş dairelerine başvurmaları tavsiye ediliyor ve daha önce Alman vatandaşı olanların oturum almalarının görece kolay olduğu hatırlatılıyor.
Yasa için kontroller neden şimdi yapılıyor?
Federal İçişleri Bakanlığının, kopyasını Federal Emniyet Teşkilatı’na da yolladığı 26 Ağustos 2019 tarihli bir yazısında Türkiye’deki Alman dış temsilciliklerinin, çifte vatandaş bazı Türklerin, Alman vatandaşlığının geçerliliğine ilişkin şüpheler bulunmasına rağmen Almanya’dan pasaport çıkarttıklarının tespit edildiği ifadesi yer alıyor.
DW Türkçe'nin ulaştığı yazıda, 31 Aralık 1999’a kadar Alman vatandaşlığına geçmek için izinle Türk vatandaşlığından çıkanların, Alman olduktan sonra tekrar Türk vatandaşlığına geçmesi halinde Alman vatandaşlığının kaybolmadığı hatırlatılıyor. Ancak 1 Ocak 2000'den itibaren geçerli olan yeni yasayla bu durumun değiştiği ve sadece Alman makamlardan alınan müsaade ile çifte vatandaşlığın mümkün olduğu vurgulanıyor. Bu nedenle pasaport işlemi için başvuru yapan Türkiye kökenli Almanların hangi tarihte çifte vatandaş olduğunun sorulması talep ediliyor.
Federal İçişleri Bakanlığının bildirdiğine göre, bu adımın nedeni, Alman dış temsilciliklerinin, çifte vatandaşların pasaport işlemlerinde sundukları nüfus kayıt örnekleri arasında tahrifat yapılmış olanların sayısının giderek artması. Bakanlık, normalde çifte vatandaşların nüfus kayıt örneğinde hem Türk vatandaşlığından çıkış hem de tekrar giriş tarihlerinin bulunduğu bakanlar kurulu kararı numarasının olması gerektiğini, son yıllarda bu numaraların bulunmadığı belgeler sunulduğunu, bunun da belgelerle oynanmış olma ihtimalini güçlendirdiğini belirtiyor.
İki kentte mektup gönderildi
Federal İçişleri Bakanlığının, bu bilgileri içeren 26 Ağustos 2019 tarihli talimatnameyi eyalet içişleri bakanlıklarına gönderdikten sonra Kuzey Ren Vestfalya İçişleri Bakanlığı da bunu 6 Kasım 2019'da kent yönetimlerine iletiyor.
Kuzey Ren Vestfalya Eyaleti İçişleri ve Uyum Bakanlığı, DW Türkçe'nin sorusuna verdikleri ortak cevapta, kendilerine Federal İçişleri Bakanlığından gelen ve çifte vatandaşların verdiği tahrifatlı nüfus kayıt örneklerindeki artış üzerine yapılması gerekli görülen kontrolün, sadece pasaport ve kimlik işlemleri gibi yeri geldiğinde yapılmasının istendiği, yoksa mektupla genel bir sorgulamayı öngörmediği vurgulandı.
Eyalet İçişleri Bakanlığı, 23 Temmuz 2020'te ikinci bir talimat göndererek öncekinin birkaç belediye tarafından yanlış yorumlandığını da belirtti. DW Türkçe'nin ulaştığı bu yeni talimatta Bakanlık, kimi belediyelerin somut bir gerekçe olmaksızın vatandaşlara form göndererek Türk vatandaşlıklarına dair açıklama talep ettiklerinin anlaşıldığını, oysa geçen Kasım ayında yollanan talimatın sadece yeni kimlik veya pasaport işleminde bunu öngördüğü vurgulanıyor ve sorumlu dairelerin bu konuda yeniden bilgilendirilmesi talep ediliyor.
KRV Uyum Müsteşarı Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) üyesi Serap Güler de DW Türkçe'ye verdiği demeçte, iddia edildiği gibi YSK’dan alınmış bir listeyle "gizli çifte vatandaş avı" yapıldığı yönünde medyada çıkan haberlerin gerçeği yansıtmadığını, 1 milyon Türkiye kökenlinin Alman vatandaşlığından çıkarıldığı iddiasının da doğru olmadığını belirtti.
Almanya'da çifte vatandaşlığın sadece özel izinle mümkün hale geldiği 1 Ocak 2000 tarihinden sonra Türk vatandaşlığından çıkıp Alman vatandaşlığına geçen çok sayıda Türk'ün, Alman makamlarına bildirmeden gizlice tekrar Türk vatandaşı olduğu ortaya çıkmıştı. Kamuoyunda "gizli çifte vatandaş" diye nitelenen bu grubun sayısı tam olarak bilinmiyor.
Elmas Topcu
©Deutsche Welle Türkçe