Yasaklar, fahiş zamlar ve yüksek vergiler nedeniyle Türkiye’deki kayıtlı alkollü içki tüketimi yerinde sayarken, kaçak ve merdiven altı üretim zirveye çıkıyor.
Cumhuriyet'ten Şehriban Kıraç'ın haberine göre; geçen yıl Türkiye’de toplam alkollü içki tüketimi yüzde 11 artışla 1 milyar 122 milyon 593 bin 148 litreye çıkarken bundan elde edilen ÖTV geliri ise yüzde 37 artışla 22 milyar TL’yi aştı. Türkiye’nin milli içkisi rakının (70’lik) fiyatı 2002’de 8 TL civarındayken, bugün aradan geçen 20 yılda yüzde 3 bin arttı. Yıl başındaki son ÖTV artışı ile birlikte alkol oranı yüzde 45 olan 70’lik rakının ortalama raf fiyatı 255 TL’ye çıktı. Ürün fiyatına göre vergi oranı ise yüzde 296’ya yükseldi.
BİRA İLK SIRADA
Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı’nın verilerine göre, geçen yılki tüketim artışında pandemi kurallarının esnetilmesi, restorantların açılması ve geçen yıl bu alanda uygulanan ÖTV’nin artırılmaması etkili oldu. 2021’de miktar olarak en fazla tüketim 943 milyon 575 bin 646 litre ile bira grubunda yaşanırken viski tüketimi 2020’ye göre yüzde 46 artışla 19 milyon 910 bin litreye, rakı satışı da yüzde 23 artışla 37 milyon 472 litreye çıktı. Ancak rakı tüketimi 2011 yılındaki 48 milyon 810 litrenin çok gerisinde bulunuyor. Rakı ihracatı ise 10 yıldır 3 milyon litrede çakılıp kaldı. Başta viski olmak üzere votka benzeri ithal içkilerin satışında ise artış gözlemleniyor. 2005’ten bu yana viski ithalatında yüzde 2 bin 500’e yakın artış söz konusu.
116 MİLYAR LİRA
2020’de iç piyasaya arz edilen toplam şarap miktarı 86 milyon litre olurken, Türkiye’nin alkollü içki ihracatı ise yıllardır büyük gelişim göstermiyor. Bira ihracatı son bir yılda 62 milyon litreden 68 milyon litreye çıkarken, Türkiye’nin şarap ihracatı ise azalıyor. 2019’da 3 milyon litre ihracat varken, geçen yıl bu miktar 2 milyon litreye geriledi.
Her yıl ocak ve temmuz olmak üzere alkollü içkideki ÖTV iki kere zamlanıyor. Astronomik ÖTV artış oranları nedeniyle alkollü içkide evde üretim de artıyor. Son 14 yılda alkollü içkilerden devletin elde ettiği ÖTV geliri 116 milyar TL’yi aştı. 2021’de içkide devreye girmeyen ÖTV artışları kaçak ve sahte içki piyasasının önüne set çekmişti. ÖTV’nin devreye girmediği dönemde kaçak rakıda yüzde 40’lık bir düşüş oldu. Kayıtlı rakı miktarı 25 milyon litreden 30 milyon litreye çıktı. Kayıtsız kısmı ise 12 milyon litreden 7 milyona düştü. 2022 yılı başında alkollü içkiye yapılan yüzde 47.4’lük ÖTV zammının bu yıl yine kaçağı patlatması bekleniyor.
KAPASİTE DÜŞÜK
Türkiye’de kişi başı mutlak alkol tüketiminin 1 litrenin altında, dünyada ise bu yaklaşık 7 litre. Turizm rakamlarının dahil edildiği haliyle bile Türkiye, dünyada kişi başı alkol tüketiminde 148. sırada yer alıyor.
Türkiye’de distile alkollü içkiler sektörünün kapasite kullanım oranı yüzde 29.6, biranın yüzde 57.5, şarap sektörünün ise yüzde 46.6 civarında olduğu tahmin ediliyor. Dünyada alkollü içki pazarının 2024’te 1.75 trilyon dolara çıkacağı öngörülüyor.