23 Nisan, Türkiye’nin dünyaya armağan ettiği bir bayram… Ancak 23 Nisan tek bir bayram da değil, 3 bayramın aynı gün kutlandığı bir gün. 23 Nisan 1920 Büyük Millet Meclisi’nin açılışı, 1 Kasım 1922 Saltanat’ın kaldırılması ve 23 Nisan Çocuk Haftası…
BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN AÇILIŞI
19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak basan Mustafa Kemal Paşa, Anadolu’da bir Meclis’in kurulmasını istiyordu. Amasya Tamimi ile Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararlarla “ulusun egemenliğini yine ulusun azim ve kararlılığı sağlayacağı” fikri yerleşmiş oldu.
1919 sonbaharında yapılan seçimlerden sonra, Osmanlı Mebusan Meclisi 12 Ocak 1920'de, 168 üyesinden 162'sinin katılımıyla toplandı. Mustafa Kemal, Erzurum mebusu seçilmişti ancak o Ankara'da kaldı. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti yanlısı milletvekillerinin çoğunlukta olduğu bu Meclis, 28 Ocak 1920'de yaptığı gizli oturumda Misakımilli'yi kabul etti. İstanbul'un 16 Mart'ta işgali ve Milli Mücadele yanlılarının tutuklanmaya başlamaları üzerine milletvekilleri ve aydınlar, Ankara'ya gitmeye başladı. Mebusan Meclisi de 18 Mart'ta son kez toplanarak, Meclisin süresiz olarak tatil edilmesini kararlaştırdı.
Mustafa Kemal, 19 Mart 1920'de yayımladığı genelgeyle “Ankara'da olağanüstü yetkili bir Meclis”in toplanacağını duyurdu.
23 Nisan 1920'de, Hacıbayram Camisi'nde cuma namazı kılınıp, kurbanlar kesildikten sonra ilk TBMM, İttihat ve Terakki Kulübü olarak yapılan binada açıldı. Cumhuriyet’e giden yolda büyük adımlar atılmasını sağlayacak Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 102 yıl önce 23 Nisan'da açılması, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurtuluş mücadelesinin en önemli safhalarından birisi oldu.
SALTANAT’IN KALDIRILMASI
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 1 Kasım 1922'de kabul ettiği 308 numaralı "Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin, hukuku hâkimiyet ve hükümranının mümessili hakikisi olduğuna dair" adlı kararnamesi ile saltanat resmen kaldırılmış oldu. Bu kararla Osmanlı Devleti resmen sona ermiş oldu.
1 Kasım 1922'de saltanat kaldırılınca. "1 Kasım Millî Hakimiyet Bayramı" olarak kabul edildi. 1 Kasım, "Hakimiyet-i Milliye Bayramı" olmasına rağmen bu tarihten sonra Meclis'in açılış tarihi olan 23 Nisan, Millî Hakimiyet Bayramı olarak kutlandı ve zamanla 1 Kasım tarihi unutuldu.
Nitekim 1935'te bayramlar ve tatil günleriyle ilgili kanun değiştirirken "23 Nisan Millî Bayramı", "23 Nisan Millî Hakimiyet Bayramı" olarak değiştirildi.
ÇOCUK HAFTASI VE 23 NİSAN ÇOCUK GÜNÜ
Osmanlı Devleti'nde kurulan ıslahhaneler ve Darüleytamların, 1900’lere gelindiğinde yetersiz kalması sonucunda ilk olarak 1908 yılında Kırklareli’nde “Himaye-i Etfal” kuruldu. 1917 yılında İstanbul Himaye-i Etfal Cemiyeti kurulurken, Kırklareli’nde kurulan cemiyetle birleşti. İlerleyen yıllarda ise farklı illerde açılmaya devam etti.
Himaye-i Etfal Cemiyeti kuruluş gayesini “Cemiyet evvela şehit çocuklarıyla, saniyen harp malullerinin ve harp felaketzedelerinin çocuklarıyla iştigal eder” ve “Cemiyet, bunun haricinde alelumum etfalin himayesine ait hususat ile meşgul olur” şeklinde açıklıyor. Cemiyet öncelikle şehit yetimleriyle meşgul olacağını belirtirken, ülkenin bütün çocuklarını himaye edecek geniş bir hizmet anlayışını kabul ediyor.
Himaye-i Etfal Cemiyeti, 23 Nisan’ı çocuk bayramı olarak kabul ederken, 1929 yılından itibaren 20-30 Nisan arasını Çocuk Bayramı Haftası olarak kutlamaya başladı.
Dönemin yazarlarından, CHP’li, Galatasaray’ın kurucularından Ruşen Eşref Ünaydın bir yazısında, 23 Nisan için “Başlangıcımız olan Büyük Millet Meclisi’nin açıldığı bu günü, vatanı korumak uğrunda canlarını feda edenlerin çocuklarını anma günü saymakla Himaye-i Etfal Cemiyeti çok önemli ve manalı bir harekette bulunmuştur” diyor.
1982 Anayasası’yla birlikte 23 Nisan “Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı” olarak kutlanıyor.