Başbakan Erdoğan Nakşi gelenekten ama... İlginç analiz!

"Dünyada genel bir İslamî hareket var. İslam'ın kendini göstermesi var. Dünya etkenliği olarak Panislamizm var. Panislamizm derken, cemaatlerden ve getirdikleri bazı yeniliklerden bahsetmek lazım."

"Dünyadaki Panislamizm, iyi ve kötü şekilleriyle Türkiye'de her türlü İslamî düşünceye sızmıştır. Fethullah Gülen'e kadar gitmiştir. Gülen'in, dünyada olan İslamî gelişmelerin dışında çalışması zordur ."

"Başbakan akıllı bir adam. Nakşî gelenekten geliyor fakat düşüncesi, teknolojide çok ileri bir Türkiye kurmak. Ancak onun da istediği toplum, disiplinli bir toplum. Çünkü işler disiplinli toplumda kolay yürür."

***

NEDEN ŞERİF MARDİN

Din ve siyaset sosyolojisine yaptığı katkılarla ve getirdiği yeni yaklaşımlarla ve de yazdığı can alıcı kitaplarla Türkiye'nin düşünce hayatının en önde gelen isimlerinden biri olan Şerif Mardin'in, Cumhuriyet, modernleşme, İslam üzerine İngilizce yazdığı makaleler Türkçeye çevrilerek Türkiye, İslam, Sekülarizm adıyla İletişim Yayınları'ndan yayımlandı. Makalelerinde, Tanzimat'tan AKP'ye kadarki dönemi ele alan ve Cumhuriyet'in, modernleşmenin, İslam'ın ve Nakşibendîliğin Türkiye toplumundaki ve siyasetindeki yerini tartışan Şerif Mardin'le biz de bu çerçevede konuştuk. Batılı unsurlarla kendi kültürünü bitiştirmeye çalışan, enerjisini yüzyıllardır bu sentezi yapmaya harcayan bir toplumun hikâyesini ona sorduk. Türkiye'de İslami diriliş yaşanıyor mu? İslamiyet'teki diriliş ve enerji artışı toplumun hayatına nasıl yansıyor? Tarikatlar canlanıyor mu? Nasıl çalışıyor tarikatlar? Tarikatlarla siyasetin ilişkisi hangi noktalarda kesişiyor? Nakşibendîlik nedir? Nakşibendîlik toplumun hangi kesimlerinde daha fazla gözüküyor? Toplumda en dindar kesim kim? Said Nursi'nin Nakşibendîlik içindeki yeri nedir? Fethullah Gülen'in Nakşibendîliğe katkısı neler? Türkiye'deki değişimlerle Gülen cemaatinin yayılması arasında nasıl bir ilişki var? Türkiye'de dindarlıkla milliyetçilik arasında nasıl bir ilişki var? Dinle para arasındaki ilişki nedir? Tayyip Erdoğan'ın din yorumuyla Gülen hareketinin yorumları arasında nasıl bir fark var? Bütün bu soruları din ve siyaset sosyolojisinde hocaların hocası Şerif Mardin'e sorduk ve çok çarpıcı cevaplar aldık.

***

-2-

Türkiye'nin en önde gelen siyaset ve din sosyologu Şerif Mardin'le yaptığımız ve dün birinci bölümünü yayımladığımız konuşmaya, konunun yoğun içeriğini dikkate alıp, biraz bir ön hatırlatma yaparak devam ediyoruz.

***

NEŞE DÜZEL: Niye Nakşibendîlik bugün bu kadar yaygın?


ŞERİF MARDİN: İki şey var: İman ve ağ. İkisi birden çalışıyor. Ağ, mümkün olduğu kadar insanı tarikata getirmeyi ve onlarla bir tanışıklık veya bir ilişki kurmayı sağlıyor. Yani iş ilişkisi de var bunun içinde. Zaten bütün İslamî kuruluşlarda imanın yanı sıra bir iş ilişkisi oluyor. Bir iman meselesi olarak para ile imanın birbirine nasıl yapıştığını ben bilmiyorum. Kuran'da bunların yan yana gelebilmesi söylenmiş. "Ekonomik olarak kendini ayakta tutabilen insan değerli insandır" denmiş. İşte oradan her zaman devam edebiliriz...

Aslında din para kazanmaya da ahlaki sınırlar getirmiyor mu?

Evet ama o ahlaki sınırlar Avrupa'da da vardır mesela... Fakat paranın olduğu yerde o ahlaki sınırlar çabuk kırılıyor.

Nakşibendîlik toplumun hangi kesimlerinde daha fazla gözüküyor?

Esnaf arasında en çok yayılıyor. Küçük işletmecide çok yayılıyor Nakşibendîlik. Niçin? Çünkü eskiden beri esnaf, Türkiye'nin çok inanır bir katıdır. Kuran'ın dışında din kitaplarının en çok okunduğu bir sosyal kattır esnaf. Mesela Muhamediye, Ahmediye gibi Kuran'ın bir nevi halka anlatışı olan tarikat dışı kitaplar var. Bu kitaplar çok popüler Anadolu'da. Bu kitapların basitleştirilmiş bir din anlatımı var. O kadar basitleştiriyor ki, bazı İslamî olmayan prensipler yavaş yavaş İslam'a giriyor. Kara Davut da bu kitaplardan biri. Kara Davut içindeki İslam, artık İslamlıktan çıkmış bir şeydir.


Daha koyu bir dindarlık mı gelişiyor bu kitaplarla?


Korkunç hikâyeler bunlar. İnsan üzerinde baskıyı artırıcı hikâyeler bunlar. O hikâyeye inanırsanız, İslam'ı çok püriten yaşarsınız. Bu kitaplar, İslam'ı biraz da korkunç bir İslam olarak yayıyor. Bu kitapların, insanın kafasına yerleştirdiği resimler huzur verici değil. Anlayacağınız, Kuran'ı basit insana anlatma isteği, zamanla daha püriten, daha az hakiki İslamî ögeleri içeriyor ve korkunç noktalara varıyor. Bu yüzden Anadolu'da karışık bir bekleyiş var.

Anlamadım...

Anadolu'da İslamî bir bekleyiş var. Bu İslamî bekleyiş biraz karışık, biraz parçalı bir şey. Bir, Kuran'ı bilenlerin bekleyişi var. İki, bütün o ikincil, üçüncül kaynaklardan kitapları okumuş olan ve dünyayı o sakat kitaplardan gören insanların bekleyişi var. Son zamanlarda bu ikincil ve İslam'la pek alakası olmayan kitaplar var.

Neşe Düzel

[Taraf]