AKP’nin verdiği teklifin 7. Madde gerekçesinde “Durdurulan kişi üzerinde, giysilerinden herhangi birisi çıkarılmaksızın, elle, yüzeysel olarak, yoklama biçiminde bir kontrol yapılabilir. Yoklama ve sıvazlama, durdurma sırasında, bekçinin kontrol amaçlı yapabileceği işlemlerdendir” deniyor.
Hülya Karabağlı - Medyafaresi.com
TBMM İçişleri Komisyonu dün geç saatlere kadar muhalefetin yeni bir kolluk gücü olarak eleştirdiği 18 maddelik kanun teklifinin 7. Maddesinde kilitlendi. Bekçilere giysiler üzerinden ‘sıvazlama’ yöntemiyle arama yetkisi veren 7. Madde gerekçesi AKP’li komisyon Başkanı Celalettin Güvenç’i resmi açıklamalara rağmen ikna edemedi.
Bunun üzerine, Güvenç, yeniden düzenlenmesi için maddenin çıkarılması önerisinde bulununca muhalefet de destek verdi.
İYİ Partili Mehmet Metanet Çulhaoğlu’nun “Hanımınızla bir yere gidiyorsunuz, sizi durduruyorlar, şimdi orada bayan bekçi yok, dolayısıyla hanımefendiyi nasıl sıvazlayacak” sorusuna CHP’li Ali Öztunç, “Yanlış o madde. Sıvazlamayla başlar, başka yere gider o iş” yanıtı verdi.
7. Maddenin son hali müzakerelerin sürdüğü İçişleri Komisyonu’nda şekillenecek. Teklifin 16’ncı maddesiyle 772 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu yürürlükten kaldırılıyor.
Ali ÖZTUNÇ (KAHRAMANMARAŞ) : 7’nci madde, tam bir komedi. Yani 7’nci maddenin gerekçesini okudunuz mu, bilmiyorum. Şimdi, bakın, size bir şey okuyacağım, gerekçede diyor ki: “Bu kapsamda, durdurulan kişi üzerinde, giysilerinden herhangi birisi çıkarılmaksızın, elle, yüzeysel olarak, yoklama biçiminde bir kontrol yapılabilir. Yoklama ve sıvazlama, durdurma sırasında, bekçinin kontrol amaçlı yapabileceği işlemlerdendir.”
Arkadaşlar, ne demek bu “sıvazlama” ya? Gece on ikide, birde bir genç kızımız ders çalışıyor, çıktı, evine gidiyor, bekçi çevirecek -şartlarda da ortaokul mezunu var, biraz da eğitim sıkıntısı olacak belki de- “Gel bakalım.” diyecek, kafayı takacak, sıvazlayacak. Öyle mi? Olur mu böyle bir şey ya?
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ –Peki “sıvazlama”yla ilgili Emniyet tarafından bir açıklama var mı?
İÇİŞLERİ BAKAN YARDIMCISI MUHTEREM İNCE – Bir cümle söyleyeyim, orada, gerekçede devamında da yazıyor sıvazlamanın nasıl olacağı şeklinde, orada da belirtiliyor gerekçede.
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ - Kanun metninde olmayan bir şey.
EMNİYET GENEL MÜDÜR YARDIMCISI SELAMİ HÜNER – Sayın Başkanım, Adlî Arama Yönetmeliği’nin 27’inci maddesi yoklamadan bahsediyor, eliyle yoklama ve yoklamadan bahsediyor. Yoklamanın ne olacağı, bazı hukuk kitaplarına baktığımızda, orada yoklamanın “sıvazlama” şeklinde yapılacağından bahsediyor. Dolayısıyla “sıvazlama” tabiri buradan geliyor. Yani direkt bir metinde yok ancak hukuk kitaplarında “Yoklama nedir?” sorusuna verdikleri cevap sıvazlamadır. “Kişinin el ile elbiselerin üzerinden sıvazlamadır.” şeklinde geçiyor. Dolayısıyla gerekçeye yoklama eşittir sıvazlama şeklinde yazılmış bir ibaredir. Bundan ibarettir.
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ – Literatürden oraya geldi diyorsunuz.
EMNİYET GENEL MÜDÜR YARDIMCISI SELAMİ HÜNER – Evet oraya geldi.
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ – Bir şey daha var, netleşsin kafamız: 70 kadın bekçiniz var. “Erkeğe, gece yarısı, öğrenciye, herha ngi bir kadına bu yaptırılabilir mi?” diyorlar. Bu konu da hocamızdan da bilgi alabiliriz yani hukukumuzun buna izin vermeyeceğini düşünmüyorum ben.
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ – Yani bilen biri söylesin. Hukukumuzda burada madde olmasa bile bir erkek polis, bekçi, gece veya gündüz bir kadını arayabi lir mi? Öyle bir şey olabilir mi?
EMNİYET GENEL MÜDÜR YARDIMCISI SELAMİ HÜNER – Öyle bir şey mümkün değil, polisler için de aynı şey geçerli.
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ – Onu soruyorum. Bir yerde maddi, pozitif bir hukuk kuralımız var mı? Teamül mü, nedir b u iş?
EMNİYET GENEL MÜDÜR YARDIMCISI SELAMİ HÜNER – Teamül şudur bizde: Eğer bir bayandan şüpheleniliyorsa bir bayan memur çağrılır, polis memuru çağrılır. O gece saatinde bayan memur bulunamıyorsa bir devlet memuru çağrılır, varsa nöbetçi hemşire olur baş ka biri olur. O da yok ise bir bayan vatandaş temin edilir ve o kontrolü yapar yoksa aksi düşünülemez bile.
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ – Bunun aksi bile düşünülemez diyorsunuz. Şimdi size geçiyorum.
MUSTAFA HİLMİ DÜLGER (KİLİS) – 28’inci maddede açıkça belirtilmiştir. O üst taraması kişinin cinsiyetinde bulunan görevli tarafından yapılır.
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ – Nerenin 28’inci maddesi?
MUSTAFA HİLMİ DÜLGER (KİLİS) – Adlî Arama Yönetmeliği’nin 28’inci maddesi.
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ – “Yani bir pozitif hukuk kuralımız var, uygulamada oturmuş durumda. Bu konuda bir tereddüt yok.” diyorsunuz.
Ali Bey, buyurun.
ALİ ÖZTUNÇ (Kahramanmaraş) – Sayın Başkanım, gerçekten bu kanunda bu yazıldığı takdirde bunu alan bir bekçi kardeşimiz isterse bunu tersi yönde kullanabilir. Bu elle arama, sıvazlama yetkisini verirsek o bekçi, karşısındaki insana gıcık da olup yapabilir, her türlü bunu suistimal edebilir.
EMNİYET GENEL MÜDÜR YARDIMCISI SELAMİ HÜNER – Cezası vardır Sayın Vekilim.
ALİ ÖZTUNÇ (Kahramanmaraş) – Cezasını alır. İşte şöyle olur, der ki vatandaş: “Beni bu taciz etti.” O da der ki: “Kardeşim, kanunda bana ‘Elle sıvazla.’ diyor, bende elle sıvazladım, taciz etmedim.” Bu olmuştur, geçmişte çok oldu, yine olacaktır ama ben bir hatırlatma yapmak istiyorum.
MEHMET METANET ÇULHAOĞLU (Adana) Madde 7’de, çarşı ve mahalle bekçilerine bir suç veya kabahatin işlenmesinin önlenmesi amacıyla kişileri veya araçları durdurabilme ve kimlik sorma yetkisi verilmesi amaçlanmaktadır. Burada, durdurma ve kimlik sorm a yetkisi sakıncalı görülmekle beraber, madde metninde muğlak ifadeler bulunduğunu düşünüyoruz. Bu maddenin altıncı fıkrasında yer alan “elle dıştan kontrol”, biraz önce arkadaşlarımız da bu konunun üzerinde durdular, yani bu sıvazlama mevzusu üzerinde. Bunun da özellikle açıklığa kavuşturulmasının gerekli olduğunu düşünüyoruz. Hanımınızla bir yere gidiyorsunuz, sizi durduruyorlar, şimdi orada bayan bekçi yok, dolayısıyla hanımefendiyi nasıl sıvazlayacak?
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ – Olmayacağı söylendi.
MEHMET METANET ÇULHAOĞLU (Adana) – Söylendi ama buna açıklık getirilmesinin gerekli olduğunu düşünüyoruz, bu önemli bir konu.
ALİ ÖZTUNÇ (Kahramanmaraş) – Yanlış o madde. Sıvazlamayla başlar, başka yere gider o iş.
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ – Gerekçeyi çıkartacağız. Bakın açık söylüyorum. Buyurun efendim, konuşun, aynısını diyorum, söy lüyorum, bir yanlış anlaşılma olmasın. Gerekçeden “sıvazlama” çıkmış olacak.
BAŞKAN CELALETTİN GÜVENÇ – İki: Tekrar 7’nci maddeye gelirsek. Bakın, 7’nci maddedeki düşüncemiz şu: Ben dedim ki, mademki bu sıvazlama, vesaire rahatsız diyorsunuz, polis vazife ve selahiyette bile var bu ama olmaz diyorsunuz o zaman ortak bir önergeyle bu işi bitirelim, bu konu kapansın, gerekçeden sıvazlama -orada belki biz kendimizi tam ifade edemedik – bu konu çıksın dedim ama öyle bir şey yok. Çünkü siz sıvazlamanın çıkmasını yeterli görmüyorsunuz, doğru mu?
7. MADDE NE GETİRİYOR:
Durdurma ve kimlik sorma
M ADDE 7- (1) Çarşı ve mahalle bekçileri, görev bölgesi ve çalışma saatleri ile sınırlı olmak kaydıyla ki şileri ve araçları;
a) Bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek,
b) Suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek,
c) Hakkında yakalama emri ya da zorla getirme karan verilmiş olan kişileri tespit etmek,
ç) Kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya malvarlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek, amacıyla durdurabilir.
(2) Durdurma yetkisinin kullanılabilmesi için makul bir sebebin bulunması gerekir. Süreklilik arz edecek, fiili durum ve keyfilik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamaz.
(3) Çarşı ve mahal le bekçisi, görevini yeri ne getirirken kendisinin çarşı ve mahalle bekçisi olduğunu belirleyen bel geyi gösterdikten sonra, durdurduğu kişi ye durdurma sebebini bildirir ve durdurma sebebi ne ilişkin sorular sorabilir, kimliğini veya bulundurulması gerekli diğer belgelerini ibraz edilmesini isteyebilir. Bu kişilere kimliğini ispatlama hususunda gerekli kolaylık gösterilir. Belgesinin bulunmaması, açıklamada bulunmaktan kaçınması veya gerçeğe aykırı beyanda bulunması dol ayısıyla ya da sair surette kimliği belirlenemeyen kişi tutularak durumdan derhal genel kolluk görevlileri haberdar edilir.
(4) Durdurma süresi, durdurma sebebine esas teşkil eden işlemin gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyul an makul süreden fazla olamaz.
(5) Durdurma sebebinin ortadan kalkması halinde kişilerin ve araçların ayrılmalarına izin verili r.
(6) Çarşı ve mahal le bekçisi, durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah veya tehlike oluşturan di ğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik el ile dıştan kontrol dahil gerekli tedbirleri alabilir. Bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerini n açılması istenemez