Türkiye'deki AIDS tehlikesi ve fuhuş sektörü hakkında çarpıcı açıklamalar yapan Dr. Muhtar Çokar: "Yabancı uzmanlar Türkiye'deki tablo için 'Biz aynısını Afrika'da görmüştük' diyorlar. 'Önce sayılar çok azdı, ilerledi, toplumun yüzde 20'sinde HIV görülmeye başlandı. Türkiye'de de patlama her an olabilir' diye konuşuyorlar"
Türkiye AIDS'le mücadeleye az da olsa para harcıyor ama en kritik kesim olan seks işçileri için hiçbir şey yapılmıyor. 10 yıldır cinsel yollarla bulaşan hastalıkları önlemek için seks işçileriyle çalışan Dr. Muhtar Çokar, "Hastalığa yakalanmış seks işçilerinin tedavisi için bile onları yönlendirebileceğimiz bir yer yok" diyor.
Türkiye'de AIDS tehlikesi ne boyutta?
Toplumun genelinde 10 binde 3,5 olan HIV oranı fuhuş sektöründe çalışanlar arasında yüzde 2,5 civarında. Yabancı uzmanlar, Türkiye'deki tablo için "Biz aynısını Afrika'da görmüştük" diyorlar. "Önce sayılar çok azdı, ilerledi, toplumun yüzde 20'sinde HIV görülmeye başlandı. Türkiye'de de patlama her an olabilir" diye konuşuyorlar.
Orada da salgının başlangıç aşamalarında ilk yükselme seks işçileri arasında başlamış. Seks işçileri, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların önlenmesinde kilit özellikteki bir grup.
Devletin bu konuda herhangi bir çalışması var mı?
Devlet son yıllarda bu konuya 60 milyon avro kaynak ayırmış olmasına karşın seks işçileriyle ilgili herhangi bir şey yapılmıyor. Hastalığa yakalanmış seks işçilerinin tedavisi için bile onları yönlendirebileceğimiz bir yer yok.
AIDS'in seks işçilerinden toplumun diğer kesimlerine yayılmasını engellemek için ne yapmak gerekiyor?
Seks işçilerinin güvenli cinsel ilişki kurabilmesi için kondom konusunda pazarlık edebilmeleri lazım. Ancak çalışma koşulları iyi olduğu zaman, diğer çalışan insanların haklarından yararlandıkları zaman bu gerçekleşir.
"Karaköy'de çalışan patrona borç veriyor"
Kurucularından olduğunuz Kadın Kapısı Derneği'nin çalışmaları neler?
Kadın Kapısı AIDS'in yayılmasını önlemek için seks işçilerini güvenli seks konusunda bilgilendiriyor. Ayrıca minibüsle haftada dört akşam Beylikdüzü'nden Kartal'a seks işçilerine kondom ve broşür dağıtıyoruz.
Şirketler sosyal sorumluluk kapsamında destek oluyor mu?
Fon aradığımızda herkes önyargılı davranıyor ve verecekleri desteğin seks işçiliğini desteklemek anlamına geldiğini düşünüyor. Oysa bu AIDS'in yayılmasını önleyecek.
AIDS'in yayılmasını önlemek için fuhuş ortadan kaldırılabilir mi?
Talep varsa, mutlaka pek çok kadın fuhuşa sürüklenecektir. Fuhuş yapanların, bu işi sağlıklı koşullarda yapmaları lazım.
"Seks işçiliği yasaklanmalı" derseniz, seks işçilerine yaşam hakkı bırakmamış olursunuz. Yasalarla ortadan kaldırmaya çalıştıklarımızı sadece yeraltına itmiş oluyoruz.
Yabancı seks işçilerinin sayısı artıyor. İstanbul'da kayıtlı fuhuş yapılan tek yeri Karaköy Genelevi bundan nasıl etkileniyor?
Rekabet şansı azalıyor Karaköy'ün. Büyük bir tehdit var. Yasal düzenlemelere göre genelevde içki içilemez, taşkınlık yapılmaz, eğlenilmez. Hem patronlar hem çalışanlar bu durumdan çok şikayetçi. "Bu eşit rekabet değil" diyorlar. "Laleli'de fuhuş yapan yabancılar diskoteklerde eğlenerek müşteri buluyor, müşterilerin hepsi oraya kaçıyor. Eskiden 5-10 müşterimiz olurdu, şimdi bir müşteriyi kapmak için olmadık numaralar çeviriyoruz" diyorlar.
Matild Manukyan'ın vergi rekortmeni olduğu dönemler geçmiş. Karaköy Genelevi gittikçe sonlanacak. Buradaki yaklaşık 40 evin yarıdan fazlası kapalı.
Şimdi buradaki patronlar Karaköy'ü daha cazip bir yere dönüştürmek için bizim cinsel sağlık konusundaki eğitimimize izin verdiler. Artık herkesi sigortalı yapıyorlar, çalışanlar emeklilik hakkını da alıyor. Çalışanların "Nerdeyse artık biz patrona borç veriyoruz.İstediğimiz zaman geliyoruz istediğimiz zaman çalışmıyoruz, kimse bize karışmıyor" diyorlar.
"Kolay vazgeçilecek para değil"
Seks işçileriyle ilgili "kader kurbanı" hikayeleri var. Bunlar ne kadar doğru?
Bazıları kendi seçimleriyle seks işçisi olarak çalışmaya başlamış. İstedikleri anda bu işten ayrılabilecek, kimsenin zorla çalıştırmadığı kadınlar...
Anlatılanlara göre 30 yıl önce durum böyle değilmiş. O zaman gerçekten küçük yaşta çalıştırma, fuhuşa zorlama, "kadın düşürme", borçlandırarak çalıştırma varmış.
Bir kadın, koşullar onu zorlamasa da, kendi isteğiyle seks işçisi olabilir mi?
Tabii, başlangıçtaki "onay", "kendi isteğiyle çalışma" tartışılabilir. "Fuhuşta kim kendi isteğiyle çalışmak ister?" diyebilirsiniz ama kim tuvalet temizlemek ister, kim günde 12 saat overlok makinesinde dikiş dikmek ister?
Seks işçilerine biraz daha fazla para ödense, pek çoğu çalışmaz. Ancak, kolay kazanılan bir para değil belki ama kolay vazgeçilecek bir para da değil. Bir yerde temizlik yapsalar ellerine geçecek 400-500 YTL'nin 10 katını kazanabiliyorlar.
Seks işçisinin maddi durumu, yaşam standartları nasıl?
Kadın genç yaşta seks işçisi olarak çalışmaya karar verdiyse, belli bir süre çok iyi kazanıyor. Ama çok da masrafı oluyor. Mahallede otururken, eğer tanınıyorsa herkes ekmeği bir liraya alıyorsa, o iki liraya alabiliyor.
Bazısının çocukları oluyor, o çocuklara baktırmak için çok fazla para harcamak zorunda kalıyor. Orta yaşın biraz üzerindeki kadınlar ise çok zor şartlarda yaşıyor, genelde seks işçileri hayatlarının son yıllarını çok kötü şekilde geçiriyor.
Vesikalı kadınlar bankalar sayesinde nüfus cüzdanına kavuştu
Genelevde 21 yaşını doldurmuş, bekar ve TC vatandaşı kadınlar çalışabiliyor. Çoğu seks işçisi, devlet kontrolünde olan ve daha güvenli saydıkları genelevde çalışmak isterken, devlet yeni vesika vermiyor.
Fuhuş yaptığı kayda geçenlerin çocukları askerlik, polislik gibi güvenlik soruşturması gereken işlerde çalışamıyor.
Eskiden, bir kadın genelevde çalışmaya başladığında, devlet tarafından nüfus cüzdanına el konulup onun yerine genelevde çalıştığını gösteren vesika veriliyordu. Ancak iki-üç yıldır, banka hizmetlerini daha çok kullanan kadınlar, bankada kendilerine kimlik sorulduğunda zor durumda kaldıkları için devlet artık nüfus cüzdanlarına el koymuyor.
Yasalar genelevde çalışanların toplumun diğer kesimlerinden tecrit edilmesini öngörmese de, küçük şerhlerde kadınlar iki saat dışarı çıkmak için bile Emniyet Müdürlüğü'nden izin almak zorunda.
12 milyonluk İstanbul'da vesikalı 126 seks işçisi var
Türkiye'de yabancılar hariç yaklaşık 100 bin seks işçisinin olduğu tahmin ediliyor. Yabancıların sayısı ise yaklaşık 30 ile 50 bin arasında.
Bunlardan yalnızca 3 bini "vesikalı" olarak farklı illerdeki 56 genelevde çalışıyor.
Genelev dışında, yaklaşık 12 bin tane "sağlık tedbiri" adı altında çıkartılmış kartlarla çalışan seks işçisi var. Düzenli sağlık kontrolü yapılan bu kadınların fuhuş yaptığı biliniyor ama vesika verilmiyor.
12 milyon nüfuslu İstanbul'da vesikalı 126 seks işçisi var. Ankara Genelevi'ne yeni seks işçisi kabul edilirken, İstanbul'a yalnızca diğer şehirlerden nakille gelinebiliyor.
İstanbul'da 3 binin üzerinde travesti / transseksüel seks işçisi olduğu, cinsel ticaret mağduru çocukların sayısının ise 500'e ulaştığı tahmin ediliyor.
Muhtar Çokar kimdir?
Dr. Muhtar Çokar'ın uzmanlık alanı tıp etiği ve tıp tarihi. Çokar cinsel yolla bulaşan hastalıkların önlenmesi konusunda yaptığı çalışmalar sırasında, fuhuş sektörü ve bu alanda çalışanların yaşamını yakından takip etti. Şimdiye kadar yaklaşık 2 bin seks işçisiyle bire bir görüşmeler yapan Çokar aynı zamanda seks işçileri için bir çatı örgüt işlevi gören Kadın Kapısı'nın da kurucularından. Ayrıca, "AIDS'in Önlenmesi Projesi"nin koordinatörlüğünü yürüttü ve Ulusal AIDS Komisyonu'nun çalışmalarına katıldı.