Önsözünü ünlü yazar Emin Çölaşan'ın yazdığı kitapta, Uğur Mumcu'ya İnönü'nün raporunu nasıl gönderdiğini, Mumcu'nun da bu raporu aldıktan 2 gün sonra bombalı bir saldırı sonucu öldürüldüğünü belirtti.
1935 yılında Atatürk'ün emriyle Doğu ve Güneydoğu illerini, ilçelerini adım adım dolaşan dönemin Başbakanı İsmet İnönü, hazırladığı "çok gizli" rapor, 72 yıl sonra gün ışığına çıktı. İnönü'nün raporu üzerine başlatılan Umumi Müfettişlik uygulamasının da en çarpıcı raporları bu kitapta yer aldı.
Erzurum'dan Erzincan'a, Ağrı'dan Diyarbakır'a, Kars'tan Muş'a, Diyarbakır'dan Tunceli'ye, Van'dan Bitlis'e, devletin politikaları ilk kez bu kitapta ayrıntılarıyla açıklanıyor, 1935 yılı Türkiye'sinin ne durumda olduğu da gözler önüne seriliyor.
RAPORDAN BÖLÜMLER:
Saygı Öztürk'ün "İsmet İnönü'nün Kürt Raporu" kitabında İnönü'nün bazı değerlendirmeleri kitapta şöyle yer alıyor:
- Ağrı'da Kürtlerin medenileşip, sükunet bulmaları bile kârdır. Karaköse, hükümete bağlı bir Kürt şehridir. Erzincan Kürt merkezi olursa Kürdistan'ın kurulmasından korkarım.
- Iğdır'da Kürtlerin yerinden oynatılmasına ne lüzum, ne imkan vardır.
- Türklüğe hevesli bir Arap şehri olan Siirt'in doğuya naklini tercih ederim.
- Van ve Erzincan'da acele olarak, Muş Ovası'nda tedricen ve Elazığ Ovası'nda kuvvetli Türk kitleleri vücuda getirmek zorundayız.
- Türklerle Kürtler aynı okulda okumalıdır. Bu Kürtleri Türkleştirmek için etkili olacaktır.
- "Diyarbakır, kuvvetli Türklük merkezi olmak için tedbirlerimizi kolaylıkla işletebileceğimiz bir olgunluktadır.
- "Mardin vilayetinden çıkarılacak Hıristiyan ve Arapların yerlerini Kürtler derhal dolduracaklardır. Bu hal bizim için pek zararlıdır."
-"Siirt Türklüğe hevesli bir Arap şehridir. Hükümete yakın itaatkar halkı vardır. Havası gayet iyi olan Siirt susuz, pis bir trahom merkezidir. Siirt vilayetinde başlıca kuvvetimiz; idare merkezlerimiz, memurlarımız ve zabitlerimizdir. İdare merkezlerimiz çok kuvvetli olmalı. İcabında konulup kaldırılmak üzere özel adliye rejimi kurulmalıdır."
- "Bitlis, Hizan ve Mutki arasında suni olarak daima devlet kuvveti ile vücuda getirilmiş bir Türk merkezidir. Bitlis olmasaydı bizim onu yaratmamız gerekecekti."
- "Van halkı derlemedir. Bütün halkın ümidi devletin göstereceği ilgidedir. Sağlam bünyeli şarkta Cumhuriyetin çok önemli bir temeli olacaktır. Böyle bir temel Türk hakimiyeti için her bakımdan lazımdır."
- Malazgirt kadar bitkin ve fena bir yer güçlükle tasavvur edilebilir. Halbuki buranın, yeni temiz bir Türk şehri Türk merkezi olarak kurulması bizim için pek kıymetli olacaktır."
- "Kürtleri verimli topraklardan nereye göndereceğiz? Hudut üzerinde bulunan yerleri derhal Kürtlerle dolacak. Ağrı'dan geçici olarak gelen Kürtleri de bir yere gönderemeyiz. Sükunet bulmuş olmaları bile kafi bir kardır."
- "Erzurum'un kalkınmasını az senelerde temin edebilirsek, şimalde hududa karşı ve içeride Kürtlüğe karşı sağlam bir Türk merkezini yeniden kurmuş oluruz."
- "Az zamanda Erzincan'ın Kürt merkezi olmasıyla asıl korkunç Kürdistan'ın meydana gelmesinden kaygılanmak yerindedir."
- "Bütün seyahatimizde en iyi şey olarak, belki bütün Türkiye'de bu bakımdan birincidir; Samsun hususi idare bütçesini gördüm."
- "Türkler ve Kürtleri ayrı ayrı okutmakta yarar yoktur. İlk tahsili birlikte yapmalılar. Bu, Kürtleri Türkleştirmek için etkili olacaktır."
- Dersim Vilayeti'nin teşkili ile askeri bir idare kurulması ve Dersim ıslahının bir programa bağlanması lazımdır.
- Memur yetiştirecek büyük müesseseler güneyde yoktur. Orta mektebe girecekler içerisinde Kürtlerden de müracaat olursa, onları da reddetmemeliyiz.
Ünlü gazeteci-yazar Emin Çölaşan'ın "araştırmacı gazeteciliğin günümüzdeki önderlerinden" dediği Saygı Öztürk, "Hürriyet", "Sabah", "Star" gazetelerinde gündem yaratan haber ve röportajlarıyla "Basın Oscarı" sayılan Sedat Simavi Gazetecilik Ödülü başta olmak üzere dört kez Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, üç kez Çağdaş Gazeteciler Derneği, Ankara Gazeteciler Cemiyeti ile değişik meslek kuruluşlarının otuzdan fazla ödülünü aldı. Öztürk'ün diğer kitapları, "Devletin Derinliklerinde" (2002), "Kasadaki Dosyalar" (2003), "Madalyalı Mahkûm" (2004), "Kırmızı Klasör" (2005), "Şemdinli'de Olay Var" (2006), "Aynadaki Reis (2006).