İnternette, hakkınızda görmek istemediğiniz sürüyle bilgi dolaşıyor ve bundan kurtulmak mı istiyorsunuz? Birçok insanın hayatını kâbusa çeviren internetteki yalan, yanlış, kötü hatıralar için tek çare AB’de yasalaşan ‘Unutulma Hakkı...
İletişim teknolojilerinde ortaya çıkan radikal dönüşümlerle artık herkes daha bir görünür oldu. Ünlülerin özel hayatlarından, sıradan bir kişinin günlük yaşamına kadar... Peki ama internette geçmişi silmek ya da hakkınızdaki içerikleri kaldırtmak mümkün mü? Avrupa Birliği’nde yeni teamül yaratan bir dava bu konuda anahtar niteliğinde.
İspanyol avukat Mario Costeja Gonzalez, 1998 yılında vergi borcuna bağlı olarak hakkında çıkan mülkünün zorla satılması konulu haberin, Google arama sonuçlarından kaldırılması için şirkete başvurdu. Fakat bu talep sonuçsuz kaldı. İşin peşini bırakmayan avukat, davayı Avrupa Adalet Divanı’na taşıdı. Avrupa Birliği’nin yüksek yargı organı, 2014 yılı Mayıs ayında verdiği kararla, internet ortamında, “İlgisiz, geçersiz ya da aramaların işlenme amacını aştığı” gerekçesiyle kişisel verilere yönelik linklerin, bireylerin talebi halinde kaldırılabileceğine hükmetti. ‘Unutulma hakkı’ olarak isimlendirilen bu kararın hemen ertesi gününde Google, Avrupa’nın dört bir yanından 12.000’in üzerinde başvuru aldı.
Bizde 5651 var
Hürriyet'ten Cansu Şimşek'in haberine göre, Türkiye’de ise internetten içerik kaldırma 5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Kanunu” çerçevesinde yapılıyor. Eğer dijital bir hatıra ya da bilgiyi tamamen yok etmek isterseniz Türkiye’de bunun için mahkeme kararı gerekli. Diğer her türlü girişim sadece arama sonuçlarının kısıtlanması sağlayabiliyor. Bilişim avukatı Sima Baktaş’a göre dijital geçmişe sünger çekmede ciddi bir ikilem söz konusu; bir tarafta basın özgürlüğü, diğer tarafta ise özel hayatın gizliliği bulunuyor. Bu ikilemi 2014 yılında paparazzilerce çekilen bikinili fotoğraflarının kaldırılması için mahkemeye başvuran Sezen Aksu örneğiyle açıklayan Baktaş olayı söyle anlatıyor: “Kamuya açık bir alanda tekneden denize giren Sezen Aksu, kendisini bikinili görüntüleyenleri mahkemeye verdiğinde öncelikle yerel mahkeme, basının haberözgürlüğü kapsamında, konuyu ‘medyatik bir ismine dair haber verme hakkı’ olarak yorumladı. Fakat Yargıtay kararı bozarak, ‘Bu görüntülerin topluma yararı yok’ dedi ve izinsiz çekilen fotoğraflar sebebiyle Sezen Aksu’yu haklı buldu.”
Arda-Sinem fotoları
İçerik sildirmek isteyenin kim olduğunun hayli önem taşıdığını söyleyen Baktaş, sıradan bir vatandaşın bir fotoğrafının izinsiz kullanılması ile ünlülerin fotoğrafı ve özel hayatının yayınlanması yasalarda aynı şekilde kabul görmediğini vurguluyor: “Topluma mal olmuş ünlülerin kişisel sınırları geniş yorumlanır ve özel hayatlarının takip edildiği, ünlü olan kişilerin bu durumu baştan kabul edildiği varsayılır.”
Ünlülerin demeç ve fotoğraf verirken iki kere kez düşünmesi gerektiğini söyleyen Baktaş, eşi Sinem Kobal’ın eski nişanlısı Arda Turan’la olan görüntülerini sildirmek isteyen Kenan İmirzalıoğlu’nun mazide kalan görüntüleri kaldıramayacağını, eğer bu yönde bir mahkeme kararı alınırsa bunun hukukun katledilmesi olduğu görüşünde. Aynı şekilde Asena Atalay ve eski eşi Caner Erkin’in de kamuoyuna mal olmuş kişiler oldukları için haber değeri taşıdıklarını söyleyen Baktaş, ortada çarpıtılmış bir haber ya da rızaları dışında çekilmiş fotoğrafları olmadığı için içerik kaldırtamayacaklarını söylüyor. Öte yandan, mahkemelerin içeriklerden etkilenecek çocukların olup olmadığına hayli dikkat ettiğini söyleyen Baktaş, tıpkı Defne Joy Foster’in şüpheli ölümü gibi bazı haberlerin gelecekte çocukların etkilenmemesi için kısıtlanabileceğini vurguluyor.
Mahkemeye gitmeden
İnternet arama motoru Google, ‘Unutulma Hakkı’nı şu an sadece Avrupa Birliği ülkeleriyle kısıtlı tutuyor. “AB yasasına dayanarak Google Arama’da dizine eklenmiş içeriğin kaldırılması için talepte bulunun” başlıklı form mahkeme kararına gerek kalmadan kullanıcıların taleplerine göre erişimin kısıtlayıp kısıtlamayacağına karar veriyor. Sahte kaldırma isteklerinin önüne geçebilmek için fotoğraflı bir kimliğin kopyasının forma eklenmesi gerekiyor. Google Türkiye’den, Hürriyet’e yapılan açıklamada, bilgilerinin tamamen kaldırılmasını isteyenlerin mutlaka içerik sahibiyle ya da mahkemeyle temasa geçmeleri gerektiği söylendi. Türkiye’de adı ‘Unutulma Hakkı’ olmasa da bu konuda “Kişisel Verilerin Korunması Kanunu” kapsamında işlem yapılıyor.
Sanal dünya unutmaz
Sosyal medya uzmanı Görkem Yöndemli ise unutulma hakkının internetin doğasına aykırı olduğunu söylüyor: “Sanal dünya hiçbir şeyi unutmaz. Bu dünyada attığınız her adımla insanlar sizi tanır. Eğer unutturma gibi bir fırsatı insanlara tanırsanız bu tanıma işlemi de zarar görür. Bunu sadece ünlülerin pişmanlıkları ya da bir iki fotoğraf olarak düşünmeyin. Eğer unutulma hakkı esnetilirse, kötü niyetli kişiler kendilerini filtreleme fırsatı bulur.”