Osmanlı tarihinin en önemli isimlerinden biri olan Kösem Sultan gerçekte kimdir?
KÖSEM SULTAN KİMDİR?
Esas adı Haseki Mah-Peyker Kösem Valide Sultan 1590 yılında doğmuş, 1651 yılında hayata veda edene kadar Osmanlı Devleti yönetiminde önemli rol oynamış bir sultandır.
Kösem Sultan, Osmanlı Padişahı 1. Ahmed’in eşi olup padişah IV. Murad ve I. İbrahim’in annesidir. Osmanlı tarihinin en güçlü kadın sultanlarından birisi olarak kabul edilen MahPeyker kösem Sultan’ın hayatı romanlara, tiyatro oyunlarına, opera eserlerine konu olmuştur. Valide-i Muazzama, Sahibet-ül Makam, Valide-i Kebire sıfatlarıyla da anılan Kösem Sultan, oğulları IV. Murad ve İbrahim ile torunu IV. Mehmed döneminde uzun yıllar devlet yönetiminde etkili olmuş bir Hanım Sultan’dır.
KÖSM SULTAN’IN HAYATI
Kösem Sultan’ın hareme girmeden önceki hayatında tam bir bilgi yok. Kökeni hakkında Rum asıllı veya Bosnalı olduğu söylenen Kösem Sultan’ın Anastasya adıyla doğduğu ve Bosna Beylerbeyi tarafından İstanbul’a kızlarağasına gönderildiği rivayet edilir. Daha 15 yaşında iken 1. Ahmed’e Haseki olmuş yani cariyeler arasında padişahın gözdesi olmayı başarmış olan Kösem Sultan, IV. Murad, Süleyman, İbrahim ve Kasım adında şehzadelerin yanı sıra; Ayşe ve Fatma isminde sultanlar dünyaya getirdi.
Kösem Sultan’ın dul kalması
Kösem Sultan, saraydaki ilk zamanlarında siyasi olaylara pek fazla müdahil olmamış ama çoğu zaman sözünü yerine getirtmiştir. 1617 yılı 21 Kasım gecesi 1. Ahmed’in vefat etmesiyle Kösem Sultan 27 yaşında dul kalmıştır. Tarihçilerin aktardığına göre bu olay Kösem Sultan’ı epey etkilemiştir.
Kösem Sultan’ın saraydaki etkinliği
1. Ahmed ölünce tahta geçen Sultan 1. Mustafa ve Sultan II. Osman zamanında Kösem Sultan’ın devlet işlerinde etkinliği arttı. Fakat II. Osman bu durumdan rahatsız olunca Kösem Sultanı, annesi Valide Sultan Mahfiruz Hatice Sultan’ın da etkisiyle onu eski saraya gönderdi. Gözden düşen Kösem Sultan, oğlu IV. Murad’ın tahta geçmesiyle saraya Valide Sultan olarak geri döner. IV. Murat tahta çıktığında sadece 11 yaşındaydı ve Kösem Sultan artık oğlu adına devleti büyük ölçüde yönetmeye başladı. Kösem Sultan’ın saltanatı, IV. Murad’ın idareyi tam olarak ele almasına kadar sürmüştür. IV. Murad, yaşı ilerledikçe Kösem Sultan’ın faaliyetlerini engellemek istese de etkisinden tam olarak kurtulamamıştır ve Kösem Sultan’ın fikirlerini önemseye devam etmiştir.
IV. Murad’ın genç yaşta hayatını kaybetmesiyle tahta bu sefer Kösem Sultan’ın diğer oğlu I. İbrahim geçti. I. İbrahim’in zamanında IV. Murad tarafından öldürülmesini de Kösem Sultan engellemişti. I. İbrahim’in öldürülme korkusu ve psikolojik rahatsızlığından meydan gelen otorite boşluğu, başkentte kargaşaya neden olmuş fakat Kösem Sultan burada devreye girerek devletin idaresinde önemli rol oynamaya başlamıştır. Fakat bir diğer sorun ise pahişahın bir veliahtının olmamasıdır. Kösem Sultan bunun için devletin dört bir yanından üfürükçüler, cinci hocalar getirtmiş saraya. 2 yıl sonra ise Şehzade Süleyman, Şehzade Ahmed ve Şehzade Mehmed dünyaya geldi.
Sultan İbrahim’in bir süre sonra annesini devlet işlerine karıştırmamaya başlaması hatta eski saraya gönderme isteği karşısında nüfuzu kırılır gibi olmuşsa da, bu sıralarda İbrahim’in tahttan indirilerek yerine çocuk yaştaki Şehzade Mehmed’in padişah olması, Kösem Sultan’ın durumunu yeniden güçlendirmiştir. Neticede Kösem Sultan, dört padişah döneminde devletin en etkili kişisi olmaya devam etmiştir. Bu dönemde herkes kendisine “vâlide-i muazzama” diyerek saygı göstermiştir.
Kösem Sultan’ın bu kadar güçlenip nüfuz kazanması ağaların yardımıyla olmuştur. Öncelikle Harem ve Dârüssaade ağalarını, akabinde de Yeniçeri ağalarını arkasına alarak idareyi yönlendirmiş, kendisine karşı olabilecek bütün güç odaklarını onlar vasıtasıyla bertaraf etmiştir.
Kösem Sultan nasıl öldü?
Devletin içerisinde bulunduğu olumsuz şartlar, yeni padişahın validesini devlet idaresinde daha aktif olmaya zorlayınca, Kösem Sultan’la Turhan Hatice Sultan arasında bir rekabet ortaya çıkar. Kösem Sultan bu durumun ancak yeni bir şehzadenin padişah olmasıyla değişebileceğini düşünerek Şehzade Süleyman lehinde çalışmalara başlar. Turhan Hatice Sultan’ın, durumu bir cariye vasıtasıyla öğrenmesi planı zarara uğratır. Bu sırada ayaklanan yeniçeriler, Turhan Valide Sultan’ın saraydaki yardımcıları olan ağalarının Mısır’a sürgün edilmesini talep etmektedir. Tehlikeli durum karşısında harekete geçen Turhan Sultan, ağalarının da yardımıyla Osmanlı tarihinin belki de en kudretli kadını olan Kösem Sultan’ı ortadan kaldırtır. Kösem Sultan’ın cenazesi, kocasının Sultan Ahmet Camii’ndeki I. Ahmed türbesine gömüldü. Bu olaydan sonra Köprülü ailesinden sadrazamlar iş başına geldi ve Valide Sultanların (padişahların anneleri) devlet siyasetindeki etkileri sona erdi.