Dünya genelinde kamu harcamaları ve vergi politikalarında söz sahibi olan, hatta seçim dönemlerinde daha adil bir gelir paylaşımı vadeden politikacıların, servetlerini perde arkasında offshore şirketlere nasıl taşıyıp vergiden kaçındığını gösteren Pandora Papers adlı belgelerde, Türkiye'den de siyasilerin yakınları ve akrabalarının adı geçiyor.
Sızdırılan belgelerde ismi geçen isimlerden biri de Gülen yapılanması ile bağlantılı olduğu iddiasıyla tutuklu olan AKP eski Milletvekili İlhan İşbilen'in eşi, Mehtap Eğitim Vakfı'nın kurucularından Nebahat Evyap İşbilen.
Belgelere göre Nebahat Evyap İşbilen, 2017 yılında hesaplarına tedbir kararı konulmadan önce varlıklarını Türkiye'den çıkarıp Britanya Virjin Adaları'na aktarıyor. Bunun için Nisan 2017'de yapılan başvuruda, toplamda 110 milyon doları bulan bu varlıkların 35 milyon dolarının nakit ve 75 milyon dolarının da bono ve senetlerden oluştuğu görülüyor.
Evlilik Gülen'in öğüdü sonrası gerçekleşti
Evyap Holding'in eski sahiplerinden olan 76 yaşındaki Nebahat Evyap İşbilen, ilk evliliğini 60 yaşından sonra yaptı. Basına yansıyan haberlere göre evliliği, Nebahat Evyap'ın Fethullah Gülen'i ziyaret ettiği bir gün, Gülen'in kendisine İlhan İşbilen'le evlenmesini öğütlemesinden sonra gerçekleşti. Gülen cemaatinin sermaye ve güç biriktirmek için üyelerinin evlilik kararlarına baskı yaptığı savcılık raporlarında da yer aldı.
İlhan İşbilen, 14 Aralık 2015'te "paralel yapı" soruşturması kapsamında tutuklandı ve o tarihten bu yana da tutuklu
Zaman Gazetesi ve Samanyolu TV grubunda üst düzey görevler üstlenen İlhan İşbilen ise 2011 yılında AKP'den milletvekili seçilmişti. 17-25 Aralık yolsuzluk soruşturması sonrası partisinden istifa eden İlhan İşbilen, istifası sonrası yaptığı açıklamada "Gülen ile hükümet arasında arabuluculuk yapabileceğini" söylemişti. İşbilen, 14 Aralık 2015'te "paralel yapı" soruşturması kapsamında tutuklandı ve o tarihten bu yana da tutuklu.
İşbilen yönetim kurulundaydı
Evyap Holding ise Mısır, Malezya ve Türkiye'deki fabrikalarının yanı sıra özel bir limanı da olan ve 2019'da 830 milyon dolar net ciroya sahip bir aile şirketi. Evliliğinin ardından eşinin hisselerini yöneten İlhan İşbilen de bir dönem Evyap Holding'de yönetim kurulu üyeliği yaptı. Bu dönemde Holding'in cemaat şirket ve vakıflarına para aktardığı iddiaları gündeme geldi.
İşbilen'in Aralık 2015'te tutuklanmasından sonra Holding hakkında ekonomik bir yaptırım uygulanmadı.
Evyap Holding'in 2015'te avukatlığını yürüten Can Oğuzer, iddialarla ilgili DW Türkçe'ye yaptığı açıklamada, Evyap Ailesi'nin 10 Haziran 2015'te Nebahat İşbilen'den tüm hisselerini satın aldığını söyledi. Dolayısıyla Nebahat İşbilen'in o günden sonra Holding ile bağlantısının kalmadığını belirten Oğuzer'in verdiği bilgiye göre o tarihte bu hisselerin toplam değeri 90 milyon doları buluyordu.
Perde arkasından yönetiliyor
Pandora Belgeleri'ne göre ise Nebahat Eyvap İşbilen'in offshore şirket kurmak için yaptığı başvuru, hisse devrinden sonra gerçekleşiyor.
Nisan 2017'de bir tür offshore danışmanlık şirketi olan Trident Trust Company (BVI) Limited firması aracılığıyla, evraklarda yazıldığı şekliyle "Moonglade Trust, The" adlı tröste aktarmak üzere Britanya Virjin Adaları merkezli "Scoopton Trading Ltd." adında bir offshore firma kuruluyor. Bu firmanın varlıklarının toplamda 110 milyon doları bulacağı belirtiliyor. Başvuru formunda Evyap Holding'in eski hissedarı ve yöneticisi olarak görünen Nebahat İşbilen'in, offshore şirketin gerçek sahibi olduğu, vekil hissedar olarak atanan Bahamalar merkezli Trident Nominees (No1) Limited şirketi üzerinden gizleniyor. Şirkete başka bir vergi cenneti olan Guernsey'den de iki direktör atanıyor.
Tröst, zenginlerin varlıklarını yönetirken arka planda kalmaları için "yasal bir düzenleme" yapılmasına olanak sağlayan servisi ifade ediyor. Bu servis için öncelikle bir offshore şirket kurmak gerekiyor. Daha sonra bu şirketin üzerinden vekil direktörler ve hissedarlar atanıyor, yeni kurulan tröst de açılan firmaların varlıklarını kağıt üzerinde yönetiyor. Zenginler, esas hak sahibi oldukları varlıklarını bu şekilde alacaklılardan, kolluk kuvvetlerinden, vergi tahsildarlarından gizleyebiliyorlar.
18 Mayıs 2017'de hesaplarından yüklü miktarda para çekmesi üzerine Nebahat Evyap İşbilen'in Türkiye'deki mal varlığı ve banka hesaplarına "mal varlığı değerlerini kaçırmaya yönelik işlemler kapsamında olabileceği gerekçesiyle" yaşlılık aylığı hariç tedbir konulmuş, 15 Ocak 2019'da ise bu tedbir kaldırılmıştı.
Fethullah Gülen'in Nebahat Evyap İşbilen ve eşi İlhan İşbilen'in evliliğinde rol oynadığı iddia ediliyor
Pandora Papers adıyla sızdırılan belgeler, Nebahat Evyap İşbilen'in hesaplarına ve mal varlıklarına tedbir kararından bir ay kadar önce varlıklarını vergi cennetine aktardığını gösteriyor.
Nebahat Evyap İşbilen: Dolandırıldım
Konuyla ilgili DW Türkçe'ye açıklama yapan Nebahat Evyap İşbilen ise dolandırıldığını iddia ediyor. Nebahat İşbilen'in şimdiki avukatı Esra Kırımlı, paranın Türkiye'den çıktığını kabul etse de kurulan offshore şirketle ilgili müvekkilinin bilgisi, talebi veya onayı olmadığını ve bu nedenle İngiltere Yüksek Mahkemesi'nde şu anda devam eden bir dolandırıcılık davası olduğunu söyledi. Nebahat Evyap İşbilen'i dolandırdığı iddia edilen kişinin, 2017'deki eski kişisel avukatı olduğunu ifade eden Kırımlı, İngiltere'deki mahkeme tarafından eski avukatın mal varlığının dondurulması için 40 milyon poundluk tedbir kararı alındığını belirtti.
Kırımlı, aynı avukatın Nebahat Evyap İşbilen adına 26 Mart 2019'da Hollanda'da yine Moonglade Trust adında bir şirket daha kurduğunu, Türkiye'de de aynı dönemde benzer isimde üç şirket kurulduğunu, bu şirketlerden de müvekkilinin bilgisi olmadığını ifade etti. Hollanda'daki şirketin kuruluş tarihinin de Nebahat Evyap İşbilen'in mal varlıklarına tedbir kararının kalkmasının ardından kurulması dikkat çekti.
Türkiye'de 15 Temmuz 2016 darbe girişiminin ardından Gülen Cemaati ile ilişkili Bank Asya'da maaş hesabı olanlar da dahil çok sayıda kişinin hesabına el konulurken Nebahat Evyap İşbilen'in hesaplarındaki paranını vergi cennetlerine aktarılmasısoru işaretlerine neden oluyor.
İlhan İşbilen ve Nebahat Evyap İşbilen'in kurucularından olduğu Mehtap Eğitim Vakfı, Ekim 2016'da yayınlanan Kanun Hükmünde Kararname ile kapatılmış, Ocak 2017'de "Fethullahçı Terör Örgütü ile iltisak ve irtibatının olmadığı" gerekçesiyle kapatılan vakıflar listesinden çıkarılmıştı.
Türkiye'de engel yok
Evyap Holding'e de 15 Temmuz'un ardından ekonomik bir yaptırım gelmezken Evyap Ailesi'nin darbe girişiminden çok önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a gidip başlarına gelenleri anlatmasının bunda etkili olduğu iddiası medyaya yansımıştı.
Öte yandan Türkiye'de hangi ülkelerin vergi cenneti olduğuna dair karar Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılmadığı için offshore sistemlerine vergisiz bir şekilde para aktarmak serbest. Kamuoyunda "varlık barışı" olarak bilinen ve periyodik olarak çıkarılan düzenlemeler ise kaynağı belirsiz paranın yurt içine girmesini kolaylatırırken bu şekilde sisteme girerek yasal hale gelen paraların tekrar yurt dışına çıkarılmasıyla ilgili bir engel de yok.
Pandora Papers nedir?
Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu'nun (ICIJ) yeni projesi olan Pandora Papers, dünyanın her yerinden 35 ülkenin eski ve yeni lideri, 336 politikacı ve üst düzey kamu görevlisinin offshore sırlarını ortaya döktü.
Vergi cennetlerinde offshore danışmanlığı yapan 14 hukuk firmasından sızan 11 milyon 900 bini aşkın belgeyi, 117 ülkeden 600'den fazla gazeteci yaklaşık iki yıl boyunca inceledi.
Pelin Ünker & Serdar Vardar