CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba, motokuryelerle birlikte basın açıklaması gerçekleştirdi. Ağbaba, "Bizde özellikle salgınla birlikte ülkedeki gençlerin yarısını motokurye yaptık. Her meslekten motokuryemiz var" dedi.
"İktidara uyarılarımızı yapmıştık, ne yazık ki, motokuryelerin bunların çözümü bir yana, kuryelerin sorunları katlanarak arttı" diyen Ağbaba şunları söyledi:
"Arkeologdan sosyoloğa, öğretmenden iktisatçıya kadar üniversiteli işsizlerin çoğu iş imkânı yok diye motokuryeliğe yöneliyor. İş bulamayan motokurye oluyor. Yüzde 90’ı kayıt dışı ve güvencesiz çalışıyor. Günlük iş yüküne bağlı olarak 100-150 km yol yapıyorlar. Çoğu sendikasız, iş kolları belirsiz, sigorta girişleri yok. İş yeri baskısı, iş yetiştirme kaygısıyla günde 14 saate kadar çalıştırılıyorlar. Geçtiğimiz yıl, salgının yoğun olduğu bir dönemde, motokuryelerin sorunlarını gündeme getirmiştik.
İktidara uyarılarımızı yapmıştık, ne yazık ki, motokuryelerin bunların çözümü bir yana, kuryelerin sorunları katlanarak arttı.
"Motokuryelerin derdi çok!"
Şimdi bu sorunları tekrar gündeme getirmek, çözümleri paylaşmak ve motokuryelerin bir kez daha sesi olmak için bir aradayız.
Motokuryelerin derdi çok! Ekonomik buhran, her gün zamlar, hayat pahalılığı motokuryelerin de işini, aşını, ekmeğini azalttı. Akaryakıt zamları yüzünden kuryeler işini yapamayacak hale geldiler. Türkiye de son 4 ayda akaryakıta yüzde 96 zam geldi. Bir motokurye günlük 100-150 km yol yapıyor. Aylık yakıt gideri son zamlarla minimum 4.000 ile 5.000 TL seviyesine çıkmış durumda.
Bu zamlar sadece akaryakıt giderini değil; taşınan ürünün fiyatını da artıyor, tüketim de aynı ölçüde azalıyor. Bu zamların ne kadar süreceği belli değil; görünen o ki maliyetler her gün artmaya devam edecek. Motokuryelerin tek gideri akaryakıt değil.
BAĞKUR’dan araç bakımına, telefon giderinden, stopaja motorlu taşıt vergisinden lastiğine onlarca kalem gideri var. Tüm bunlar, büyükşehirlerde, aylık en az 10 bin TL’yi buluyor. Kuryelere üç farklı biçimde ödeme yapılıyor. Birincisi, firmaya bağlı sabit ücretli kuryeler, ikincisi yevmiyeli çalışan kuryeler, üçüncüsü teslim edilen ürün üzerinden belli bir yüzde/prim alan kuryeler.
"Her yüz motokuryeden 75’inin borcu var"
İPA’nın araştırmasına göre evli ve çocuklu olan motokuryelerin borçluluk oranı yüzde 88!. Sadece eşiyle birlikte yaşayanlarda bu oran yüzde 83. Ailesi yani anne, baba, kardeş ile yaşayanların borçluluk oranı da yüzde 71. Her yüz motokuryeden 75’inin borcu var. Çoğu kredisini ödemek için bu işi yapıyor. İş yerinde doğru dürüst mola yok. Bahşişlerinde kesintiler oluyor. Masrafların her gün arttığı yetmiyormuş gibi motokuryelere mobbingle 5 paketi bazen 30, bazen 40 dakikada dağıtmaları isteniyor.
İşten atılmamak için trafiğin çok tehlikeli olduğu bölgelerde, hem kendi hayatlarını hem başkalarının hayatlarını tehlikeye atmak zorunda kalıyorlar. Motokuryeler haftada en az 30 kaza yaşıyor. Her yıl en az 200, her ay onlarca motokurye iş kazasında can veriyor. Motokuryelerin aralarında çocuk işçiler var, ehliyetsiz çalıştırılanlar var. Kazalarda hayatlarını kaybediyorlar. Bu insanlar kaza geçirdiğinde veya öldüğünde, ailelerinin neler yaşadığını bilen yok. İş yerlerine, firmalara herhangi bir yaptırım var mı, bilen yok.
"Motokurye ücretleri yaşanabilir seviyeden hala çok uzakta"
Daha 3 gün önce İzmir'in Torbalı ilçesinde yapan 17 yaşındaki Halil Togay hayatını kaybetti. Yine geçtiğimiz ay İstanbul'un Sancaktepe’de Zafer Umut Bayram, önceki ay da Ankara'da 22 yaşındaki Ahmet Rüştü Bayar motokurye olarak kaza sonucu yaşamlarını yitirdiler. Motokuryeler motosikletlerine kasko yaptırmak istediklerinde de çok büyük sıkıntılarla karşılaşıyorlar.
Sigorta şirketleri motosikletleri ‘riski yüksek’ diye sigorta yapmıyorlar. Rica minnet yaptıranlar da yüksek rakamlar istiyor. Şu an dışarıda dolaşan binlerce motokurye kaskosuz araçlarla yollarda dolaşıyor.
Trafik kazaları, ölümlere rağmen; iş yeri baskısı ve mobbinge rağmen, kimi parasızlıktan, kimi çaresizlikten motokuryeliğe devam ediyor. Yine birçoğu ekstra part-time işlere gidiyor. Bir yandan işveren, diğer yandan müşterilerden azar işitiyorlar.
Sorunlar bunlarla sınırlı değil. Motorsikletli kuryelerin çalışma standardı hala yok! “Kuryelik mesleğinin çok tehlikeli işler meslek grubuna alınsın” dedik, ne yazık ki dinlemediler. En kötüsü de, salgın sonrası ekonomik buhranla her gün hayat pahalılığının arttığı ülkemizde, motokurye ücretleri yaşanabilir seviyeden hala çok uzakta.
"Canlarını yok saymak vicdanen kabul edilemez"
İstanbul Planlama Ajansı’nın araştırmasına göre motokuryeler kazançları borçlarına dahi yetmiyor. Şimdi sözü gece gündüz dinlemeden saatlerce çalışan motokuryelere bırakmak istiyorum. Motokuryeler insanca muamele görmek istiyor. Tek hayalleri sağ salim eve dönebilmek, insan onuruna yakışır bir parayla geçimini sağlayabilmek…
Biz, CHP olarak, salgın dönemi kahraman emekçilerinin, motokuryelerin insanca bir yaşama, güvenceli bir iş hayatına kavuşmalarını istiyoruz. Gece gündüz demeden çalışan motokuryeler baskı altında paketleri zamanında teslim edebilmek için canlarını hiçe sayıyorlar. Zaten buzlu yollarda iki teker üzerinde teslimata çıkarak kendini riske atan motokuryelerimize bir de süre kısıtlaması getirerek canlarını yok saymak vicdanen kabul edilemez.
Ayrıca kayıt dışı, ehliyetsiz, güvencesiz kurye çalıştıran veya bu konuda deneyimsiz aşçı, garsonu kurye olarak çalıştıran iş yerlerinin denetlenmesi gerekmektedir. Kuryeyi 5 dakika bile dinlendirmeden trafiğin en yoğun olduğu saatlerde kuryeye zaman baskısı yapan, trafik kurallarını çiğnemesini teşvik eden firmalara yaptırım uygulanmalıdır.
CHP'nin çözüm önerileri
Biz, CHP olarak, bunların yanında motokuryelerin sorunlarına ilişkin çözümleri sıralıyoruz:
1. Devlet, kayıt dışı motokuryeler için bir çalışma başlatmalı ve bu insanlar güvence altına alınmalıdır.
2. Trafikte motokuryeleri yok sayan, sıkıştıran, kazaya sebebiyet veren sürücülere ilişkin cezai yaptırımlar artmalıdır.
3. Kuryeleri hayati ekipmanlarından Gümrük vergilerinin kaldırılması veya iş güvenliği malzemeleri kapsamında düşük vergiye tabi olması gerekmektedir.
4. Aynı şekilde motosiklet sınavları gözden geçirilmeli; A2 ehliyetler sıkı denetim sonucu verilmelidir.
5. Mesleki yeterlilik sistemi zorunlu hale gelmelidir.
6. Motosikleti kuryelerin çalışma standartlarının belirlenmesi gerekmektedir.
7. Motokurye ücretleri belli bir standara kavuşturulmalı ve giderler göz önüne alınarak insanca yaşanabilir bir seviyeye çekilmelidir.
8. Motokuryeler “30 dakikada canını mı siparişini mi teslim edeceksin?” diye soruyor. Firmalar, paketler için süre kısıtlamasını esnetmelidir.
9. Motosikletli Kurye Ulusal Meslek Standardına uygun şekilde ticari kaygılarla kanuna aykırı hareket eden iş yerlerine yaptırım uygulanmalıdır.
10. Devlet, kayıt dışı, ehliyetsiz, eğitimsiz motokurye çalıştıran ve motokuryeye ağır baskı ve mobbing yapan firmalara yönelik yaptırım uygulamalıdır.
11. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın motokurye mesleğini iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin iş tanımlarından “çok tehlikeli” olarak sınıflandırılması gerekiyor.
12. Kuryelerin getiri başına ücretlerinin dışında düzenli ve sabit bir gelir hakkına sahip olması gerekmektedir.
13. Kuryeler belirsiz süreli iş sözleşmesi karşılığında istihdam edildiklerinde, geçmişe dönük primleri işverenler tarafından karşılanmalı, kuryelerin sosyal güvenlik hakkı garanti altına alınmalıdır.
14. Esnaf Kuryeler iş sağlığı ve güvenliği kapsamına dahil edilmelidir ve yükümlülük işverende olmalıdır.
15. Toplum olarak da bizlere de bazı görevler düşüyor. Siparişi yüzünden kuryeleri ‘işiyle tehdit eden’, trafikte, sokakta kuryeleri yok sayan, aşağılayanların kendilerini sorgulamaları gerekiyor.