Zorunlu Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) dönemine dair detaylar gelmeye devam ederken vatandaşlar, ''BES'te zorunlu dönem ne zaman başlayacak, ne kadar kesinti yapılacak?' sorularına yanıt arıyor. Sisteme katılmak istemeyen çalışanlar ise BES'ten çıkış hakkı olup olmadığını merak ediyor. Otomatik katılım dönemiyle ilgili en çok merak edilenler netleşmeye başladı. İşte, otomatik katılımlı Bireysel Emeklilik sistemi hakkında en çok sorulan sorular ve yanıtları!
OTOMATİK KATILIM DÖNEMİ NE ZAMAN BAŞLAYACAK?
Otomatik katılım dönemiyle ilgili en çok merak edilenlerin başında zorunlu BES’in ne zaman uygulamaya konulacağı. Türkiye'de tasarrufların artırılması amacıyla kamu ve özel sektörde çalışanların işverenleri aracılığıyla Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) otomatik katılımını öngören süreç 1 Ocak'ta başlayacak. Katılım tarihleri çalışan sayısına göre farklılık gösterecek. Bireysel Emeklilik Yasası’na göre; personel sayısı 250-1000 olan özel sektör, kamu idareleri ve sosyal güvenlik kurumlarında çalışanlar 1 Nisan 2017'de, çalışan sayısı 100-249 olan işverene bağlı özel sektörde bulunanlar ise 1 Temmuz 2017'den itibaren zorunlu BES’e geçiş yapacak.
NE KADAR KESİNTİ OLACAK?
Yeni yılla birlikte ilk etapta bin ve üzerinde istihdamı olan özel sektör çalışanları sisteme dahil edilecek. Peki, BES kesintisi ne kadar olacak? Bu kapsamda çalışanların prime esas kazançlarından yüzde 3 kesinti yapılacak. Çalışanlara yüzde 25 devlet katkısının yanı sıra bin lira tutarında da teşvik sağlanacak.
BES’TE YAŞ SINIRI VAR MI?
Sistem ile ilgili merak edilen bir diğer soru ise yaş sınırı olup olmadığı. Bu konuyla ilgili açıklama da . Bireysel Emeklilik Yasası’nda ifade ediliyor. Yasaya göre kamu ve özel sektördeki 45 yaşını doldurmamış çalışanlar, zorunlu BES’e dahil olacak.CAYMA HAKKI VAR MI?Sisteme katılmak istemeyenlerin sık sık sorduğu “BES’ten cayma hakkı var mı?” sorusuna yanıt da yasa aracılığıyla veriliyor. Çalışanlara 2 aylık caya süresi tanınacak. Bu süre sonunda sistemde devam etmeye karar verenlere bin lira tutarında devlet katkısı sağlanacak. Emeklilik halinde ise hesabındaki birikimi en az 10 yıl süreli yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı tercih eden çalışana birikiminin yüzde 5'i oranında ek devlet katkısı teşviki verilecek. Otomatik katılım sistemine şartları taşıyan tüm çalışanlar dahil olacak. Çalışanlar otomatik katılım kapsamı dışındaki BES sözleşmesiyle otomatik katılım sistemine devam edemeyecek.
BES’TE İŞVEREN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İşverenler ise otomatik katılım için emeklilik planı düzenleme konusunda Hazine Müsteşarlığı tarafından yetkilendirilmiş 18 emeklilik şirketinden en az biri ile emeklilik sözleşmesi imzalamak zorunda olacak. Sözleşme imzalayacağı şirketin seçiminde, hizmet kalitesi ve çalışanlara sunulan avantajları dikkate alacak işveren, çalışan tarafından sisteme ödenecek katkı paylarının çalışanın ücretinden kesilerek emeklilik şirketine aktarılmasını sağlayacak. Söz konusu katkı payının zamanında emeklilik şirketine aktarılmaması veya geç aktarılması halinde işveren, çalışanın birikiminde oluşabilecek parasal kaybı telafi etmek zorunda olacak. Tahsil işlemleri, emeklilik şirketleri veya bu amaçla yetkilendirilecek bir şirket tarafından takip edilecek. Çalışan sayısının belirlenmesinde, birden fazla iş yeri olan işverenler için bütün iş yerlerindeki çalışanlar toplamı göz önünde bulundurulacak. İşverenle şirket arasında tarafların yükümlülüklerini detaylandıran bir sözleşme imzalanacak. Otomatik katılım kapsamında çalışanlardan herhangi bir form doldurulması veya herhangi bir imza istenmeyecek. İşveren otomatik katılım sistemi kapsamında çalışanı adına katkı payı ödemesi yapamayacak. Diğer taraftan, işveren grup emeklilik sözleşmesi (İGES) kapsamında çalışana katkı payı ödemesi yapılabilecek. Birden fazla işverenle çalışanlar için otomatik katılımkapsamında her bir işvereni nezdinde otomatik katılım sözleşmesi açılacak.
BES FON TERCİHLERİNİ SİSTEM KATILIMCILARI KENDİ BELİRLEYECEK
Öte yandan işveren, çalışanların katkı paylarının yönlendirileceği fonlara ilişkin olarak "faiz içeren" veya "faiz içermeyen" şeklinde tercihlerini almak, tercihte bulunmayanlar adına tercihte bulunmak, çalışan bilgilerini şirkete göndermek ve çalışanın sözleşmesi ile ilgili bir takım taleplerini şirkete iletmekle de yükümlü olacak.
Çalışanlar tarafından faizli veya faizsiz fon tercihinin yapılmaması durumlarında, işveren anlaşma yapacağı emeklilik şirketine ön tanımlı bir tercihte bulunabilecek.
Katkı payları yapılan tercih doğrultusunda öncelikle 2 aylık süre boyunca faizli ya da faizsiz fonlarda değerlendirilecek, akabinde ise standart fonda yatırıma yönlendirilmeye devam edecek.
İşverenler yükümlülükleri bakımından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından denetlenecek. Yükümlülüklerini ifa etmeyen işverenlere idari para cezası uygulanması söz konusu olacak.
Çalışan iş değiştirdiğinde, yeni işverenin de otomatik katılım kapsamında bir emeklilik planı yok ise mevcut emeklilik planına devam edebilecek. Otomatik katılım kapsamında çalışanlardan sisteme girerken giriş aidatı, sistemden ayrılma durumunda ise herhangi bir ertelenmiş aidat ya da ücret ödemesi alınamayacak. Sistemde bulunduğu sürece çalışanların emeklilik hesabındaki birikimleri üzerinden Fon İşletim Gider Kesintisi (FİGK) dışında bir kesinti yapılmayacak.
DEVLET KATKISI
Otomatik katılım kapsamında sunulacak yüzde 25 devlet katkısı teşviki ile bin liralık ek devlet katkısını hak kazanma süreleri, sistemde tamamlanan yıl sayısına göre aynı olacak. Buna göre 0-3 yılda sistemden ayrılanlara devlet katkısı verilmeyecek. Devlet katkısı hak ediş oranı 3-6 yıl için yüzde 15, 6-10 yıl için yüzde 35, 10 yılını dolduranlar için yüzde 60, sistemde en az 10 yıl bulunan ve 56 yaşını tamamlayan çalışanlar için yüzde 100 olacak.
Otomatik katılım kapsamında elde edilen emeklilik ve devlet katkısına esas süreler ile diğer hak ve yükümlülükler, bu kapsamda kurulmamış BES sözleşmeleri ile birleştirilemeyecek.
Çalışan işten ayrılması durumunda, doğrudan emeklilik şirketi ile tüm iş ve işlemlerini gerçekleştirecek. Çalışan katkı payı ödemeye dışarıdan devam edebilecek veya hesabını sonlandırabilecek. - Pilot uygulamada sistemde kalış oranı yüzde 99 oldu
Öte yandan Hazine Müsteşarlığınca söz konusu uygulamaya çalışanların katılımını görebilmek amacıyla 2014 yılında bir pilot çalışma yapıldı. Buna, Bursa, İstanbul ve Tekirdağ illerinden toplam 7 işveren ve 604 çalışan katıldı. Pilot proje kapsamında çalışanlar, işverenleri tarafından otomatik olarak BES'e dahil edildi. Çalışanlara bireysel emeklilik mevzuatına uygun olarak 60 gün içinde sistemden ayrılma imkanı verildi. Söz konusu süre sonunda 604 çalışandan yalnızca 4'ü bu hakkı kullanırken, çalışanların yüzde 99’u sistemde kalmayı tercih etti.